van ’t kleed is rood ’t welck het bloed bediet, weſende dat ſelve alſdan in meerder overvloed als d’andere vochtigheden, en dat maeckt een geſtadige koortſe Sinocha geheeten, diewelcke of zy beſpringht den Menſch heftelijck, gaende al ſoetjens en ſlijtende af totten eynde toe, of zy blijft in eenderleye kracht totten eynde toe.
De ſwarte boorde van ’t kleed, bediet de Melancoliſche of ſwarte vochtigheyt, die door haere grovicheyt, als weſende de heffe van ’t bloed, altijd ſackt nae de benedenſte deelen, en daer uit heeft de quartane of vierdedaeghſche koortſe haeren oorſprongh. En om datter d’andere vochtigheden niet ſoo veele zijn, ſo ontſteeckt hier door de koortſe altijd, op den vierden dagh. De Maene op ’t hoofd, bediet, dat de beweginge van de koortſe geheelijck aen de Maene hanght, want gelijck ſich de Maene van ſeven tot ſeven daegen beweeght, te weeten van de Nieuwe Maene af, tot het eerſte quartier, alſoo vervolghtſe voort, totte volle Maene toe, en van tijd tot tijd. Van gelijcken doetmen oock in de Critiſche of oordeel bewegingen in de koortſe van ſeven tot ſeven dagen. Want Galenus vertoont klaerlijck, dat de oorſaecke van de Critiſche of giſdaegen niet hanght aen ’t getal der daegen, maer aen de Maene. Waer van aldus geſeyt wordt: Noch het getal van ſeven of van vieren is de oorſaecke van ’t Criſis of van ’t giſſen niet, maer om dat de Maene vernieuwende, en de aerdſche dingen veranderende, oock den ommeloop der bewegingen tot deſe hoofdgetallen doet komen, in welcke getallen zy billijck vinden de vaſte tijden der veranderinge. Boven dat ſoo komt het Criſis niet alleen door ’t getal van ſevenen als geſeyt is, maer oock door de vierde dagh, die voor de ſevende is gegaen, en voor de vierde dagh, die voor de viertiende is gegaen, zijnde de elfde dagh, gelijck oock Galenus en Hippocrates ſeggen, dat wanneer zy de ſwaere ſieckten voorſichtlijck hadden waergenomen, bevonden zy dat de vierde dagh een aenwijſer was van de ſevende, niet anders als of de vierde dagh van de Maene ons vertoont de hoedanigheyt van de geheele Maene loop; gelijck ſulx Aratus in ſijne Dichten ons oock te kennen geeft. Zy wort met een volle Maene geſchildert, om datter in de volle Maene meer veranderingen voorvallen als op andere tijden.
De treurige en ſwaermoedige Leeuwe, wort by haer geſchildert. Want Pierius ſeght dat de Leeuw geſtadigh de koortſe heeft, waer in veele Schrijvers met hem overeenſtemmen. ’t Is wel te geloven, dat de Leeuw, om zijn groote hittigheydt, nu en dan de koortſe heeft, maer ſoo hy deſe ongetempertheyt geſtadigh hadde, ſoo maghmen dieſelve geen koortſe, maer wel de natuyre en eygenſchap van den Leeuwe, noemen. Wat meer is, onder de twaelf teyckens van den Zodiac, zijn de teyckens van Leo, Aries en Sagittarius van alle Sterre-raeders genoemt, de Ooſtlijcke, de Manlijcke en Vierige, te weten, heet en drooge, van welcke hette en drooghte eygentlijck het weeſen van de koortſe heerkomt, en om dat de Leeuw de middelſte is van deſe andere, ſoo kan men met reeden ſeggen en oordeelen, dat hy is de krachtighſte van allen, in deſe gelegentheydt. Veele Sterre-giſſers ſeggen dat de Leeuwe heerſchappye over ’t Herte voert, ’t welck is de voornaemſte wooninge van de koortſe. Waer over Avicenna ſeght, de Koortſe is een uytwendige brand, die in ’t hert is aengeſteken.
De hand die zy op de borſt heeft, druckt niet alleen uyt, de rechte woonplaets van de koortſe, als geſeyt is, maer wijſt oock aen de uytſpreydinge van de hertaderen en intreckinge der ſelve, om den brand uyt te drijven, ’t welck van de Medicijns ſiſtole of diaſtole genaemt wert, diewelcke in de tijd van de koortſe raſſer gaen, alſo de noodſaecklijckheyt van de voorgeſeyde uytdrijvinge grooter is. En met deſe beweginghe, die haer oorſprongh in ’t herte heeft, en die te gelijck in een ſelve tijd door alle de hertaderen verſpreyt wort, ſoo maecktſe de Polſe, die welcke om datſe, in de hand, aldergevoelijxt is, ſo wort de hertader die naeſt aen de hand is, de Pols geheeten. En daerom hebben wy haer de hand voor ’t herte geleyt.
Datſe de keeten met de bovengeſeyde ſpreucke hout, is om dat de koortſe in der waerheyt, alle de deelen des lichaems quelt en bind, en dat door de hertaders die ſich door alle de leedmaeten verſpreyden, gelijck ſulx Avicenna ſeer wel uytleyt.
Pudicitia. Kuysheyd, Suyverheyd.
MEn ſoude dit Maeghdeken oock wel in ’t groen mogen kleeden, met een Armelijntjen
