prijſlijcker, ’t geene door Naerſtigheyt en Vlijt verkregen, als ’t geene dat door’t geval of de fortuyne wort aangebracht: Deſe vlijt is in alle dingen ſeer vorderlijck, en daer is niet, dat daer door niet wert verkregen, aengeſien, door haer, alle andere dingen worden begrepen; gelijck Cicero in zijn 2 boeck van den Reedenaer verhaelt, Naerſtigheyt vermagh in alle dingen ſeer veele: deſe behooren wy altijd te eeren, en altijd aen te hangen, want daer is niet of het wort door haer verkregen, om dat in eene deughd alle andere deughden worden begrepen.
De vlijtige Naerſtigheyt of naerſtige vlijtigheyt, in ’t verkieſen, verſamelen en ’t beſte uyt te keuren, wort door de Bye, die boven den Thym vlieght, afgebeeld: weſende deſe Thym van tweederleye aert, nae ’t ſeggen van Plinius. D’eene dieder op de bergen waſt, is wit met een harde wortel. En d’ander is wat ſwarter met een ſwarte bloeme. Plutarchus ſeyt in ’t verhael van de ruſt des gemoeds, dat de Thym een dor en ſeer bitter kruyd is, en niet te min, ſoo ſuygen de Bykens hier uyt haeren honigh: En ditſelve paſt hy op de dappere en hertige gemoederen, die uyte wederwaerdigheeden haer profijt trecken. Maer wy paſſen het op de vlijtige Menſchen, die met alle Naerſtigheyt uyt haere handelingen, hoe hart en ſwaer dieſelve oock zijn, weeten te trecken ’t geene haer nutſt en profijtelijxt is: even gelijck de naerſtige Bye, die van de bittere en dorre Tym, een ſoet ſap verſaemelt. Dat de Tym den Byen is aengenaem, kondy by Plinium en Theophrastum leſen.
De Naerſtigheyt wordt oock genomen voor de geſtaedigheyt en de ſorge. Want D. Thomas ſeyt: Naerſtigheyt is ’t ſelve dat de Sorge is: overſulx wort de Sorge in alle dingen, ſoo wel vereyſcht als de Naerſtigheyt. En om dat eenige om naerſtigh en beſorght te weſen, al te voortvarende en te geſtadigh aen ’t blocken zijn, ſoo wort hier mede gewaerſchout, dat al te overtollige Naerſtigheyt ſchadelijck is. Want den Menſche is voor al de ruſte en de verquickinge van ’t gemoed, noodigh: om dat dieſelve de kracht verſterckt en de moede gedachtniſſe verpooſt. ’t Welck Ovidius oock wil te kennen geven, als hy ſeyt:
- De Rust herſtelt van nieuws haer macht,
En geeft de moede leeden kracht,
Ey volght Dianaas raed doch knap,
Of al u waepens worden ſlap.
Inſonderheyt ſoo behoort by de ſtudie, de ruſte, om dat de lome ſinnen het beſte niet konnen onderſcheiden, vermits die verſtroyt en ontſtelt zijn. Indien Protogenes de beroemde Schilder van Rhodes, niet ſoo voortvaerende en al te naerſtigh waere geweeſt, hy hadde in alle deelen wel ſoo treflijck, en Apelles gelijck geweeſt: diewelcke hem oock daer over beriſpende, ſeyde, dat hy de hand van ’t penneel niet koſte lichten. Waer door het geſchiet, dat al te groote vlijtigheyt ſchaedelijck is. En hierom behooren wy niet al te voortvaerende in onſen handel en ſtudie te weſen, en ons niet laeten vervoeren om ſtrax het eynde daer van te ſien: Maer wy ſullen bedacht, voorſichtigh, en te gelijck beſorght zijn, alſoo, dat de Naerſtigheyt mette rijpigheit vermengt zijnde, geſtelt worde tuſſchen traegheyt en raſſigheyt: Waer uyt dan een prijſlijcke Naerſtigheyt voortkomt. Daerom ſeght A. Gellius ſeer wel, Om een ſaecke wel uyt te voeren, moet by de ſnelle Naerſtigheyt, de traege vlijtigheyt gevoeght worden.
Deſe ſoo gemaeckte Naerſtigheyt beelde Auguſtus met een Kreeft en een Mugge af: hebbende dit ſpreeckwoord geſtaedigh in den mond, Feſtina lente, dat is, Al ſoetjes. Titus Vespaſianus maelde daer voor een Dolphijn, die om een Ancker geſlingert was. Paulus de derde ſtelde eenen traegen Cameleon, die aen eenen ſnellen Dolphijn gebonden en vaſt gemaeckt was.
De Groote Hertogh Coſmus maeckte een Schildpadde met een Seyl daer boven. En wy voegen een Amandel met een hooghe Moerbeeſien tack te ſaemen. Want de Amandel-boom, bloeyt voor alle andere boomen, oock in de Maend van Januarius: En om dat die veel beſorghder is, als d’andere, ſoo ſchietſe, als ſot en te ſeer verhaeſtende, haere bloemen in den Winter uyt; waer van zy, in haeſt, door de hardigheyt van den tijd, berooft wordt. En hierom is ’t van noode, datmen de al te beſorghde Naerſtigheyt, vereenige mette traegheyt: waer van de Moerbeeſienboom een beeld is. En om dat zy de langhſaemſte van allen bloeyt, ſoo wortſe de wijſte van alle andere boomen geheeten, gelijck oock Plinius verhaelt.
