Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/371

Uit Wikisource
Deze pagina is proefgelezen
 
349
Natuyrlijcke Inſtortinge. Natuyre, &c.

kracht het Weſelken tot ſich treckt, gelijck de Seylſteen het yſer, en de amber het ſtroo: welcke aentreckinge geſchiedt door ’t middel van ſoodaenige gedaenten of specien, die van de eerſte form voortkomen, en vermenichvuldigen ſich in de locht tot datſe nederdaelen, en de aentreckinge doen. Laet ons een voordaed nemen van ’t licht, ’t welck ſich in de locht vermeerdert en alle dingen helder en klaer maeckt: weſende dit een kracht van de forme der Sonne: waer uyt wy ſien dat de Sonne ſchijnende op eenigh ding dat geverwt en doorſchijnende is, als het glas, oock de gedaenten van de verwen ſal vermenighvuldigen: ſulx dat ons alle dingen ſullen duncken te weſen als de verwe van ’t glas; alſoo gaet het oock in de lichaemlijcke ſinnen. Laet ons daerom ſien, hoe de gedaenten van ’t ſichtlijck ontwerp, ſich door ’t geſicht vermeeren tottet oogh toe, en hier door wort het geſicht gemaeckt. In ’t Gehoor ſoo vermeerderen ſich de gedaenten van ’t geluyt, tot het ſenſorium of totte ſinplaets toe: en alſoo wort het gehoor gemaeckt, gelijck Ariſtoteles verhaelt. Daer is geen ander verſchil of deſe gedaenten zijn de geſeyde ſinnen, en dieſelve zijn door een verborgen kracht, alleene het verſtand wederom onderworpen. Maer alhoewel ſich deſe gedaenten van de eerſte vorm totte ſaecke, die getrocken wort, vermeerderen en verſpreyden, ſoo is dit nochtans niet genoegh: Maer het is noodig dat in een ſake die getrocken wort, een ſekere bequaemheyt tot deſe beweginge zy, die een verborgen, of om ſoo te ſeggen, een paſſive of lijdlijcke hoedanigheyt hebbe, door de welcke dieſelve getrocken wort, gelijck in ’t voorſtel is uytgedruckt.

De Padde heeft een verborgen hoedaenigheyt die in de eerſte vorm gegrond is, te weten in de active of wercklijcke maniere, om het Weſelken tot ſich te trecken, en dat door het middel van de bovengeſeyde hoedanigheden: En ’t Weſeltjen heeft wederom de bequaemheyt en verborgen hoedaenigheyt in de paſſive, dat is in de lijdelijcke maniere om van de Padde getrocken te worden, gelijck ’t ſelve mede in den ſeylſteen en amber geſchiet. Daerom ſeyt Galenus, Daer kan geen dingh wercken, ſonder de bequaemheyt des geenen daer het aen werckt. Indien dit alſoo niet waere, ſoo ſoude moeten volgen dat de Padde niet alleene het Weſelken, maer oock andere dingen tot ſich trock: En ſoo ſoude oock de zeylſteen meer andere dingen tot ſich trecken.


Natura. Natuyre.

EEn naeckte Vrouwe, die de borſten vol melck heeft, hebbende eenen Gier op de hand, gelijckſe in de Medaglie van den Keyſer Adrianus vertoont is.

De Natuyre, nae dat Ariſtoteles dieſelve in zijn tweede Phyſica bepaelt, is het beginſel in dat dingh, waer in zy gevonden wort van de beweginge en veranderinge, door welcke veranderinge alle verderflijcke dingen worden voortgebracht.

Zy wordt een Vrouwe gemaelt en dat naeckt, deelende dit beginſel in active of wercklijcke, en in paſſive of lijdlijcke. Het wercklijcke wort met den naem van forme of gedaente uytgebeeldt, en het lijdlijcke metten naem van materie of ſtoffe.

Het active of wercklijcke, wort met de borſt vol melck afgemaelt, want de forme of gedaente is het geene datter voed, en alle geſchaepene dingen onderhoud, gelijck de Vrouwe, die haere kinderkens, met haere borſten, voed en onderhoud.

X x 3 De