Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/370

Uit Wikisource
Deze pagina is proefgelezen
348
 
Natuyrkeniſſe. Natuyrlijcke Inſtortinge, &c.

een Wild vervolght, en op een dryſprongh komt, en niet hebbende geſien wat wegh het Wild is ingeloopen, ſoo ſal hy ruycken op d’eene wegh, en van daer op den tweeden, en niet ruyckende dat hy den tweeden ingeſlagen is, ſal hy den derden wegh niet ruycken, maer met een vaſt opſet den derden wegh inſlaen, hem verſekert houdende, dat het Wild dien wegh is ingeloopen.


Physica. Natuyrkenniſſe.


EEn Vrouwe die mette rechter hand ſtaet, als ofſe een kloot wilde drayen, met het Aerdrijck in ’t midden, welcke kloot boven aen de Polen vaſt is, dieſe met groot opmercken beſiet, en mette ſlincker hand houdſe een Waterwijſer, dicht by de globe, gelijck de Oude plachten te gebruycken. Om dat de overweginge van de Natuyrkonſt niet anders en is als een aenmerckinge van dingen, die de veranderinge onderworpen zijn, als mede op den tijd, voor ſoo veele die ſoodanigh zijn, volgende daer in altijd den ſin of de bevindinge.


Instinto Naturale. Natuyrlijcke Inſtortinge.


EEn naeckt Iongelingh die ’t aengeſicht bedeckt is, ſtellende ſich ſchrap om te loopen, houdende in de rechter hand een Sonnebloem, en op de aerde ſtaet een Weſelken, dat met geweld in den mond van een Padde ſoeckt te loopen, die den beck heeft opgeſpart.

Iongh wort hy geſchildert, om dat de Inſtortinge nimmermeer verout, maer blijft altijd in zijn kracht en bloeyen.

Hy bedeckt het geſichte, want de oorſake van de Natuyrlijcke Inſtortinge, is niet bewijſlijck noch openbaer, gelijck wel andere natuyrlijcke dingen: en naulijx kanmen daer toe eenige bewijſlijcke redenen voortbrengen, gelijck veele Philoſophen verklaren, als mede Averroes in ’t vii b. van zijne Phyſica, Avicenna in ’t iv deel van de Dieren, en Fernelius Ambianus in de verborgene oorſaecken der dingen in ’t 2 b. en Galenus in ’t 5 b. van de ſimple medicament. xvi c. en xi boeck tegen Pelops zijnen Meeſter: En in’t boeck van ’t gebruyk der uytblaſinge, beriſpt hy Craſiſtratum, die al te nieuwsgierigh was, om de oorſaken van alle dingen te doorſnuffelen, weſende in der waerheyt de eerſte oorſake van deſe Inſtortinge, de eygene forme of gedaente van’t dingh ſelve. Waer over Fernelius op de aengetogene plaetſe ſeyt, de Natuyre bedeckt veele dingen met een heylige inwicklinge, en ’t is niet betaemlijck, dat een ſterflijck Menſch alle dingen ſoude bekent zijn. Over veele moetmen ſich verwonderen, en veele moetmen eerwaerdigh eeren, jae men moet niet onderſoecken wat naest aen de verborgene dingen is. Jae ’t geene wy onder de handen hebben, is ons naulijx geoorloft te weten: ſoo verre is de tegenwoordigheyt van ’t waerachtige, van ons afgeſcheyden. En Ariſtoteles vergelijckt ons verſtand by de Sonne en by den ſin van ’t geſichte. Want gelijck ’t oogh het licht van de Sonne niet kan doorſien, alſoo kan ons verſtand al de geheymniſſen van de natuyre niet begrijpen, ’t welck dingen zijn dieder hangen van de eerſte form, en zijn alſo van God geſchapen, dat hy die op een oogenblick over al in ſtort, na ’t ſeggen van dien Comedyſchrijver, Jovis omnia plena, dat is, God vervult alles.

Naeckt is hy geſtelt, om dat de natuyrlijcke inſtortinge werckt door middel van haer eygen gedaente, niet zijnde onderſtut van eenige ſichtlijcke hoedanigheyt, noch van eenige uytwendige konſt.

’t Gebaer om te loopen, bediet de neyginge en beweginge die hy in ſich ſelve heeft, ſonder middel van andere, diewelcke ſnellijck en ſonder eenige verhinderinge werckt. Waer uyt men ſiet dat eenige genegen zijn om andere te beminnen of te haeten, wel of qualijk te doen: en oock ſo ſietmen dickwils in eenige, die, hoewel zy middelen en rijckdommen hebben, nochtans dievery en andere ſchandelijcke ſtucken begaen. Doch dit zy geſeyt ſonder den vryen wille te verkorten.

Door de Sonnebloem, in de rechter hand, wort vertoont, de Natuyrlijcke Inſtortinge die die bloeme heeft om de Sonne te volgen, alhoewel daer meer planten zijn die dieſelve werckinge doen, als de Populier, de Olijve, de Willige, de bloeme van Cicorie, de Lupinen en andere, die dit alles hebben, door een Natuyrlijcke Inſtortinge. En dit geſchiet niet alleen in de planten, maer oock in de Dieren en ſteenen. En daerom iſſer een Padde met een opgeſparde mond geſtelt, met een Weſelken, om dat dit Dier ſoodaenigen inwendigen treck, en ſoodaenigen eygenſchap van zijne forme of gedaente heeft, dat het door een verborgen

borgen