Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/532

Uit Wikisource
Deze pagina is proefgelezen
510
 
Winter. Inverno.

ſpreeckt: ’t welck hy te meer van ’t wild Vercken ſeyt, wiens bloet heel vol is van veeſelkens, en dat rontom hart is, ſoo wel opſtijgende als moedigh, toornigh en raeſende van aert, aengeſtoockt zijnde, door een geweldige drift, van zijne natuyrlijcke hette: het tiert ſeer wel in plaetſen, daer ’t koud is, weshalven in Africa, alwaer de Sonne met haere heete ſtraelen heerſcht, oock geen wild Swijn wert gevonden. In ’t kort, ſoo heeft het vermaeck in vochte, koude, ſlickige plaetſen, die van ſneeuw en rijpe bedeckt zijn, en eygentlijck voed het ſich met eykels als een koſt van den Winter. De Winter dan, waer van ’t wild Vercken een beeld is, is als een groote ſlagh of doodlijcke wonde voor de Sonne, die nu aen ons haer licht en haere hette vermindert, als een werckinge van de dood, die dan d’eene, dan d’andere Dieren wegh neemt. Het verheven beeld van Venus op den Libano, wort verſiert met een bedeckt hoofd, en een treurigh weeſen, en datſe met de ſlincker hand, onder den langen rock, het aengeſicht onderſtut, alwaer de traenen ſchijnen af te rollen: Welck beeld oock is een Winters beeld: in welcke tijd de Hemel over al duyſter en bedeckt is van Wolcken, en van de Sonne berooft zijnde, daerom ſtaet het beeld als verſuft. En de fonteynen, zijnde als de oogen van ’t Aerdrijck, vloeyen nu overvloedigh, en de Velden als nu bloot van haere bouwerie, ſtaen met een treurigh weeſen en aengeſicht. Maer wanneer de Sonne uyte onderſte deelen des Aerdrijx opklimt, en den Æquinoctiael paſſeert, dan waſſen de dagen aen, en Venus ſtaet, als dan, vrolijck, te weeten het bovenſte deel des Aerdrijx. De velden ſtaen als dan met gras geladen, de beemden met kruyderen, en de boomkens krijgen bladeren en bloeyen. Waerover de Oude, den Maend Aprilis, Venus toeheylighden: die alsdan genomen wierde voor de voortteelinge en voortbrenginge van alle dingen. Hier uyt komt het, dat de Platonici, Saturnus, Iupiter en Venus naemden de ziele van de Werlt. Voor ſoo veele als zy de opperſte dingen wilden uytdrucken, naemden zy Saturnus, voor ſoo veele als ſich de Hemelen beweeghden Iupiter, en voor ſoo veele de benedenſte dingen voortteelden, naemden zy ’t Venus: want de kracht van ’t voortteelen wierde de ziele der Werlt, onder de beeldniſſe van Venus, toegeschreven. En gelijck deſe genomen wierde voor de voortteelinge der dingen, ſoo wierde Proſerpina gehouden voor de verdervinge en voor de dood. Horatius ſeyt tot Architam, geen harde bol kan de wreede Proſerpina ontwijcken: en de gebiedende Proſerpina treckt my. En Martialis ſeyt tot Lentinum, die haere hayren verwde, om jongh te ſchijnen. Proſerpina kent u grijſe hayren wel, en zy ſal den Mom van u aenſicht afrucken. Venus ſelve wijckt voor de macht van Proſerpina, in de dood van Adonis, dien zy wegh nam, hoe ſchoon hy oock was. Bion ſeyt in ’t i boeck van zijn Idillium: Proſerpina neem mijn Man wegh, want ghy zijt veel machtiger als ick ben, en watter ſchoons is, dat wentelt na u toe. Vyte woorden van Macrobius ſchijnt dat by zijnen tijde, dit beeld ſtont op den bergh Libano, en was van eenigen in Phenicia, en van anderen in Arabien geſtelt. Maer meer als 1600 Iaeren voor Macrobius, waeren die van den bergh Libano nieuws-gierigh totte feestdagen van Adonis, gelijck men kan ſien uyt de oude Griexſche Poeet Muſæus, die als Euſebius in zijne Tijdbeſchrijvinge ſeyt, geleeft heeft, 600 Iaeren voor de inneminge van Troyen. Musæus ſeyt dan in zijn gedicht van Eros en Leander, dat op ’t feeſt van Adonis en Venus, dat in Seſto wierde geviert, niet alleene te ſaemen liepen, de naegebuyren van Abido, maer oock die op de uyterſte eylanden woonden, jae zy quamen van Phrygien, van Cyprus, van Hermonia en van Libano: Want daer bleef niet eene Vrouwe in de ſteeden van Cytherea, die niet op de hooghte van den welrieckenden bergh Libano danſten. Oock quam van den bergh Libano, die een roode aerde hadde, een reviere afdaelen, die Adonis wierde geheeten, en placht alle Iaer, en op ſeeckere tijd, een ſeer ſtercke wind, dit ſand, dat root was gelijck Menie, uyt te werpen, waer door de reviere als bloet wierde, en in dat deel, waerſe metten mond in de Zee ſtorte, ſoo wierde dieſelve purper-root, en paſſeerde door ’t land van Biblis, anderſins Geta, een ſtad in Phenicien, die als noch vermaert is, door de beroemde Tempel van Adonis, ſoo gafſe oorſaeke aen die van Biblien te ſeggen, dat op die dagh als Adonis op den bergh Libano van ’t wild Swijn wierde gedoot, dat zijn bloet door de reviere in de Zee was geloopen. Hier uyt naemen zy oorſaecke om alle Iaeren den dood Adonis te

be-