Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/562

540

 

Vermaeck, Luſtigheyt. Diletto.

nae yders werckingen, die wy om de kortheyt naelaeten.
 De Sin of bevindinge van den Reuck, waer door ſeer groot Vermaeck geſchept wort, vertoonen wy door den Rooſenkrans, en andere welrieckende bloemen, zijnde de Rooſen, onder andere bloemen, van een ſeer lieflijcke reuck, diewelcke door ’t middel van de locht, door de neuſgaeten, als door twee ſluyskens, komt doordringen, weſende tot dien eynde, van de Natuyre aldus voortgebracht: En opklimmende tot het voorſte deel van de herſſenen, ſoo maecktſe aldaer den Reuck, gelijck dat ſelve Ludovic. Vaſſæus in zijn derde tafel van de Anatomie, en Galenus in zijn viii boeck de uſu partium verhaelt.
 De goude keeten die hy aen den hals draeght, bediet het ſeer groot Vermaeck dat dit Metael aenbrenght, als zijnde van een yder begeert: en gelijck de Poeet ſinght, O heylige Goudhonger, zijnde het edelſte van alle Metallen. Waer over de Oude in haere offerhanden de hoorens van de Beeſten plachten te vergulden, laetende haer voorſtaen, datſe een aengename dienſt deden aen haere valſche Goden, gelijck Plinius ſeght in’t xxxiii boeck viii cap. ſoo is oock dit Metael uyter natuyre helder, luchtigh, krachtigh, en verſterckende, gelijck mede de Natuyrkenners ’t ſelve gebruycken tot verſterckinge van ’t hert, en aen den ſtervenden, om de levendige geeſten wacker te maecken, als het laeſte hulpmiddel. Boven dat, wort de Sonne vertoont, als het eedelſte licht, als wetende datter geen dingh ter Werrelt ſchooner, aengenaemer en behaeghlijcker is: Daerom ſeyt de H. Schriftuyre, dat de rechtvaerdige en heylige Menſch, by het goud en het licht vergeleken wort: Boven alle andere voordeelen ſeyt Plinius, ſoo wort het goud door ’t Vier niet verteert, gelijck de andere Metallen, jae hoe meerder ’t ſelve van ’t Vier omſet is, ſoo veel te reinder en fijnder wort het, en dit is de proeve van de deughd des gouds, dat het oock, midden in ’t Vier, de verwe des Viers aen ſich neemt: en daerom ſeyt de H. Schriftuyre in den perſoone van de vrome Martelaeren, ghy hebt ons met Vier beproeft, gelijck het goud en ſilver geproeft wert. Noch iſſer een ander oorſaecke van haere deughd, dat het ſoo lichtlijck niet verteert wort, als de andere Metallen, en men verdeelt en verſpreyt het oneyndlijck, ſonder dat het daerom van zijne deughde verlieſt. En dewijl nu het goud in ſoodaenigen waerdie by den Menſchen is, ſoo ſal ’t geen wonder zijn, dat wy het Vermaeck van de Gierige, hier door hebben vertoont, want de Rijckdommen dienen hem alleene, om, daer door, al zijn Vermaeck te verkrijgen, en gelijck Plato in zijn Gemeene beſte ſeyt, ſprekende van de derde ſlagh van ’t Vermaeck, begint hy aldus, Wy hebben dat in een woord niet konnen uytſpreecken, maer om dat het ſeer groot en geweldigh is, hebben wy het concupiſcibile of ’t begeerlijcke genoemt, om de krachtige begeerte ’t zy nae eeten, drincken, Venus luſten en tot die dingen die dieſelve volgen. Gierige hebben wy die oock genaemt, want deſe dingen worden ſeer door geld vervult. En ſoo wy deſe geld en gewingierige ſouden noemen, wy ſouden wel doen, oock ſoo wy de welluſt een gewinſucht naemden.
 De Tonge die hy aen den keeten van den hals draeght, bediet de ſmaeck, die oock alle Dieren gemeen hebben: De tonge des Menſchen, alhoewel dieſelve vereenight en t’ſaemen gebonden is, ſoo is zy nochtans verdubbelt, als alle de andere inſtrumenten van de ſinnen zijn, gelijck Galenus ſeyt, en zy heeft drie ſoorten van Muſculen of ſpieren, waer van eenige nae ’t verhemelt ſtrecken, d’ander om laegh, en d’ander die aen beyde ſijden rontom gaen. Zy heeft oock twee ſoorten van ſenuwen, d’eene, dieder komt van de ſevende t’ſaemenvoeginge van de herſſenen, en geeft de vrywillige beweginge aen de ſelve Muſculen, de andere van de derde t’ſaemenvoeginge, diewelcke verſpreyt worden door het eerſte Vliesken van de tonge, dienende om den ſmaeck te onderſcheyden, die haer wort voorgebracht: En deſe ſenuwen zijn de gevoelijckheyt van de ſmaeck, waer van zy oock door ’t gehemelt worden verſpreyt: Het middel dan, ’t welck noodigh is, in alle ſinnen, is het eygen vlees van de Tonge, en tot dien eynde, heeftſe de Natuyre ſoo weeck en ſpongieus voortgebracht, op dat zy alle ſappigheden kan aennemen, die haer in de eetbaere dingen van de eerſte en tweede hoedaenigheyt, die daer in bevonden worden, wort voorgeſtelt, ’t welck hoedaenigh datſelve geſchiet, ſullen wy naelaeten, om dat het by Plato, in zijne Timæus, gedaen is. ’t Is ons genoegh,