Hydrographia. Zee-beſchrijvinge.
EEn oude Vrouwe, met ſilver verwe gekleet, doch alſoo gemaeckt, als de Zeebaeren, boven haer hoofd ſtaen eenige ſterren, mette rechter hand houdſe een Paskaert en een Paſſer, mette ſlincker een Schip, en ter ſijden op der aerde een Compas, Graedboge en Aſtrolabium.
Oud wortſe gemaeckt, om de reeden die in de Geographia geſeyt is. De verwe en het maeckſel van ’t kleed bedieden het water en hare beweginge, ’t welck zy betoont door ’t ontwerp, datſe by haer heeft, om in de Zee haere hooghten van de Landen te nemen, en alſoo ſeeckerlijck, daer door, als door een bekende wegh te paſſeeren, als door ’t opmercken van de naelde van ’t Compas, door ’t nemen van de hooghte der ſterren, door hare Paskaerten en meetingen, om met gunſtige winden de Zee ſpoedigh door te loopen, of met tegenwinden de Zee met groote ommewegen te kruyſſen, altijd door behulp van ’t Compas, den rechten kours houdende. Een konſt die by de Oude niet ſoo volkomen is bekent geweeſt, maer nu by onſe eeuwe tot een beter volmaecktheyt gebracht. Polidorus Virgilius ſeyt dat de Phæniciers d’eerſte geweeſt zijn, die de ſterren in de Zeevaert aenmerckten: en dat over al op de Oevers van de Zee vier-baeckens waeren, dieſe oock op de toorens ſtelden.
Anima beata & ragionevole. Ziele die ſaligh is en reedelijck.
EEn ſeer aengenaem Maeghdeken, die ’t hoofd met floers of doorſchijnend linnen bedeckt is, met heldere en doorluchtige kleederen, aen de ſchouderen ſalſe twee vleugels hebben, en op de ſpitſe van ’t hoofd een ſterre.
Alhoewel de ziele, gelijk de Godgeleerde ſeggen, een onlichaemlijcke en onſterflijcke ſelfſtandigheyt is, ſoo vertoonen wy nochtans dieſelve, op de beſte maniere als een Menſch, die aen de lichaemlijcke ſinnen gebonden is, en dat door de inbeeldinge, gelijck wy die konnen begrijpen, niet anders, als men God en de Engelen afbeelt, ſchoon die van een ſuyvere en onlichaemlijcke ſelfſtandigheyt zijn.
Een ſeer bevalligh Maeghdeken is zy gemaelt, om dat zy van den Schepper, die de fonteine van alle ſchoonheyt en volmaecktheyt is, nae zijne gelijckniſſe is gemaeckt. Haer aengeſicht is bedeckt, om uyt te drucken, ’t geene Auguſtinus in ’t 2 b. de definit. ſeyt: De ziele is een onſienlijcke ſelfſtandigheyt voor de oogen der Menſchen, en een ſelfſtandige gedaente van’t lichaem, die voor dieſelve niet blijcklijck is, alleene datſe door ſeeckere uytwendige hoedanigheeden wort begrepen.
Het heldere en doorluchtige kleed, bediet de ſuyverheyt en volmaecktheyt van haer weſen. Door de ſterre op ’t hoofd, wierde by den Egyptenaers, de onſterflijckheyt der zielen uytgedruckt, gelijck Pierius in ’t xliv boeck ſeyt. De vleugels aen de ſchouderen, bedieden ſoo wel haere ſnelligheyt, als haere twee mogentheeden, ſoo van verſtand als wille.
Anima dannata. Ziele die verdoemt is.
NAedien het dickwijls, in de Treurſpeelen, voorvalt, en in de vertooningen van vervolgende dingen, van die ſoo wel verſiert, Geeſtlijck als Werrelts zijn, datmen de ziele van eenigh Menſch, op een Tooneel moet vertoonen: ſoo is ’t van noode, datmen eenigh licht hebbe, hoemen dieſelve ſichtbaerlijck ſal invoeren. En derhalven ſal men die vertoonen, datmen behoude de gedaente van een Menſchlijck beelt, als mede de gedaente van ’t lichaem. Zy ſal naeckt ſtaen, en met een ſeer fijne en doorluchtige ſluyer bedeckt zijn, als mede met ontwonden hayren. De verwe van de vleeſachtigheyt, ſal duyſter bruyn zijn, en de ſluyer van ſwart. De ziele van ’t lichaem afgeſcheiden zijnde, is geeſtelijck en onlichaemlijck, en daer is geen twijfel aen, of dieſelve paſt, voor ſich ſelve, deſe beeldniſſe, de toeſtellinge en andere hoedanigheeden, die de ſtoffe alleene raecken. Doch altijt, wanneermen deſe vertooninge ſal toeſtellen, ſoo moetment doen, door ’t ontwerp van de lichaemlijcke ſinnen, zijnde verbonden, om ſulx onder dieſelve lichaemlijcke gedaente, af te beelden, en dat om de ſaecke, die alreede verſtaen is, tot ons opſet te paſſen.
Soo geven wy haer dan de lichaemlijcke gedaente, met deſe vryheyt, waer door men
