145
het moest eten, drinken of dragen zooals immers in uw tijd in dit land gebeurde, zou beschouwd worden als een zonderling anachronisme. Misschien hadt gij goede redenen om die beperkingen van persoonlijke vrijheid te dulden, maar wij zouden ze ondraaglijk vinden. Ik ben blijde dat gij hier op gekomen zijt, want nu kan ik u laten zien hoe veel directer en deugdelijker het toezicht op de productie door elk ingezeten nu is dan in uw dagen, toen de zoogenaamde ondernemingsgeest bloeide, terwijl het eigenlijk heerschappij van het kapitaal diende te heeten, want de gewone burger had er weinig of geen deel aan."
-"Maar hoe kunt gij spreken van den prijs van kostbare artikelen?" vroeg ik. "Hoe kunnen de prijzen worden bepaald in een land waar geen strijd is tusschen koopers en verkoopers?"
—"Net zooals het bij u ging," antwoordde Dr. Leete, "U vindt dat dit verklaring noodig heeft," zeide hij toen ik hem ongeloovig aanzag, "maar het is niet moeilijk uit te leggen; de waarde van den arbeid die er aan besteed was, werd aangezien als de rechtmatige grondslag van den prijs van een voorwerp, en zoo is 't bij ons ook. In uw tijd maakte het verschil in loonen het verschil in waarde van den arbeid, nu is het het betrekkelijke getal uren waaruit de werkdag in de onderscheiden beroepen bestaat, want het onderhoud van elken arbeider is even groot. De prijs van iemands arbeid in een vak dat zoo moeilijk is dat om vrijwilligers te lokken, de uren op vier moeten gesteld worden, is tweemaal zoo hoog als in een vak daar de menschen acht uren bezig zijn. De uitkomst met betrekking tot de waarde van den arbeid is, zooals gij ziet, alsof de man die vier uren werkte, per uur het dubbele kreeg van den ander. Deze berekening toegepast op den
