190
gen van textiel-nijverheid, die evenwel niet te vergelijken zijn bij de onze. U hebt zeker die groote fabrieken wel eens gezien, die zich uitstrekten over bunders, duizenden werklieden bezigheid gaven en onder éen dak en onder éen beheer samenbrachten de honderd verschillende bewerkingen om van een baal katoen een baal manufacturen te maken. U hebt de groote besparing van arbeid bewonderd, verkregen door de volmaakte samenwerking tusschen elk rad en elke hand. Zonder twijfel hebt u bedacht hoeveel minder dezelfde personen zouden vermogen als zij verspreid waren geweest en ieder man op zichzelf had gestaan. Zoudt gij het overdreven achten, te zeggen dat de uiterste inspanning van die menschen, ieder voor zich werkende, hoe vriendschappelijk ook hunne verhouding zou zijn, niet alleen procentsgewijze maar eenige malen zou toenemen als hunne krachten tot éen doel vereenigd werden?
"Nu, Mijnheer West, de inrichting van alle industrie van het land onder éen bestuur, zoodat alle bewerkingen in elkander grijpen, heeft, ook zonder de vier groote oorzaken van verlies te tellen, in dezelfde verhouding de vroegere opbrengst vermenigvuldigd als de inspanning van die fabrieksarbeiders toenam toen zij zich vereenigden onder één dak. De doelmatigheid van den arbeid van een volk, onder de duizend-voudige aanvoering van het privaat bezit, zelfs als de hoofden geen vijanden van elkaar zouden geweest zijn, vergeleken bij die van de organisatie onder éen opperhoofd, kan vergeleken worden bij de militaire deugdelijkheid van een volksmassa of van een bende wilden onder duizend kleine aanvoerders, ver beneden die van een geordend leger onder een enkelen generaal, zulk een oorlogswapen, bijvoorbeeld,
