199
als zoodanig, zouden nooit iets op groote en blijvende schaal hebben kunnen verrichten. Voor nationale doeleinden was hun werkkring als klasse-organisatie te beperkt. Niet voor een andere schikking in het industrieele en maatschappelijke stelsel, op een hoogeren zedelijken grondslag, erkend werd in het belang te zijn, niet van ééne klasse, maar van alle klassen gelijkelijk, van rijken en armen, van beschaafden en dommen, van ouden en jongen, zwakken en sterken, mannen en vrouwen, kon er eenig uitzicht bestaan dat zij verkregen zou worden. Toen onstond de nationale partij om haar langs den weg van politieke hervormingen te verwezenlijken. De naam komt waarschijnlijk van haar beginsel, om de verrichtingen van productie en distributie te nationaliseeren. Een anderen naam kon zij ook bezwaarlijk gevoerd hebben, want haar doel was het denkbeeld van eene natie te verwezenlijken met een grootschheid en een volledigheid nooit te voren bedacht, niet enkel als een vereeniging van menschen voor zekere staatkundige regeling die hun geluk slechts uit de verte betreft, maar als een gezin, een levenwekkend verband, een gezamenlijk bestaan, een machtige, tot aan den hemel reikende boom waarvan de bladeren de menschen zijn, gevoed door de aderen en wederkeerig den stam voedende. Meer vaderlandsch gezind dan eenige andere partij, streefde zij er naar de vaderlandsliefde tot haar recht te doen komen en haar van een instinktmatige neiging om te scheppen tot een redelijke toewijding, door het geboorteland in waarheid tot een vaderland te maken, een vader die zijn kinderen in het leven hield, niet bloot een afgod waar zij voor moesten sterven."
