Naar inhoud springen

Pagina:KapitaalEnArbeidinNederlandDeel1HRH2ndEd.djvu/178

Uit Wikisource
Deze pagina is niet proefgelezen

174

van het produkt (voor de laatste tien jaar b.v. van 39.118 op 178.071 KG). Deze fabrieken zijn op een enkele uitzondering na, alle grootkapitalistische ondernemingen (naamlooze vennootschappen) zij hebben de boeren door voorschotten enz. geheel in hun macht gekregen en door hen te dwingen tot het gebruik van bepaalde zaden, een bepaalde wijze van bemesting, enz. de oude zelfstandigheid van het landbouw-bedrijf vernietigd.

De teelt van een ander handelsgewas, de aardappel, leidde evenzoo tot de opkomst van verschillende landelijke industrieën: fabrieken van aardappelmeel, aardappelstroop, kunstmatigen druivensuiker enz. Enkele streken kregen hierdoor te midden eener landelijke omgeving een overwegend industrieël karakter.

De daling der graanprijzen en het goedkoop vervoer hielp het machinaal bedrijf zich meester maken van de meelfabrikage, gist- en spiritusbereiding, bierbrouwerij, enz. Echter, niets noodzaakte deze industrieën, ofschoon landbouw-produkten verwerkend, zich op het platteland te vestigen, daar zij door de lagere produktie-kosten van de buitenlandsche grondstof en door het goedkoop vervoer, volstrekt niet afhankelijk waren van het inlandsch produkt. Meel-, spiritus- en gistfabrieken, zijn dan ook, evenals de bierbrouwerijen, geen landelijke, maar stedelijke bedrijven geworden.

Van minder belang (nl. uit het gezichtspunt van de opkomst der industrieele bourgeoisie) is de verandering, die de toepassing van het machinaal bedrijf teweegbracht in de verwerking der zuivel-produkten. De machinale bedrijfswijze, ter hand genomen om de mededinging met het Deensche, Australische en in den