109
die nog aan de klassieke oudheid haar ideale schoonheid verleende.
De machine verwijdert in de takken van arbeid die zij aangrijpt, voor den arbeider de noodzakelijkheid van lange jaren aanhoudende oefening, om hem voortbrengingsvermogen in een bepaald vak te geven. Zij maakt het echter ook onmogelijk dat de mensch zijn leven lang aan een bepaalde deelverrichting geketend wordt, daar zij de productievoorwaarden voortdurend omwentelt, den arbeider rukt uit den eenen tak van arbeid en hem slingert in den anderen.
Maar welk een lijden brengt thans niet deze voortdurende beweging mede, nu steeds honderdduizenden proletariërs een werkeloos reserveleger vormen, begeerig naar het aangrijpen van elk werk dat men hun toewijst. En hoe gering is heden ten dage de geschiktheid om zich aan de meest verschillende werkzaamheden aan te passen bij de loonarbeiders, wier lichaam en geest in de jeugd gelijkelijk verkreupeld worden, wien het inzicht ontbreekt in de verschillende mechanische en technische processen waarmee de moderne grootindustrie haar resultaten bereikt, en wien het mangelt aan spankracht om zich aan deze verschillende processen aan te passen. En eindelijk, als de arbeider in de grootindustrie ook al niet noodzakelijk zijn leven lang aan een bepaalde deelverrichting geketend is, dan toch dag-in dag-uit, maanden, zelfs jaren lang, met tusschenpoozen van werkeloosheid en honger.
Hoe gansch anders zou het zijn wanneer de verschillende deelverrichtingen elkander om den dag, ja om het uur afwisselden, zoodat zij niet zouden vermoeien en verstompen, doch opwekken en vervroolijken; als de verdervende werkeloosheid verdween en de technische omwentelingen niet ten vloek der arbeiders plaats grepen!
Onder de vele voorwaarden tot deze verandering behoort ook een opvoedkundige. De arbeidersklasse moet wetenschappelijk inzicht in den gang der voortbrengingsmethode, zij moet practische vaardigheid in het hanteeren der meest verschillende voortbrengingswerktuigen verkrijgen. Daarnaar wordt thans reeds in ambachtsscholen en dergelijke inrichtingen getracht, doch op hoogst onvoldoende wijze. "Als de fabriekswetgeving als eerste het kapitaal met moeite ontwrongen bewilliging slechts lager onderwijs met fabrieksarbeid verbindt, valt er niet aan te twijfelen, of de onvermijdelijke verovering der politieke macht door de arbeidersklasse zal ook voor het technologisch[1] onderwijs, theoretisch en practisch, zijn plaats in de arbeidersscholen veroveren.
Welke omwentelingen eindelijk zijn in de moderne groot-industrie gelegen met betrekking tot het gezin! Zij ontbindt thans reeds voor den loonarbeider den ouden gezinsvorm. Niet slechts de verhouding tusschen man en vrouw, doch ook die tusschen ouders en kinderen is door het stelsel van den industrieelen vrouwen- en kinderarbeid een andere geworden. De ouders worden veelvuldig uit beschermers en kostwinners uitbuiters der kinderen. Wij hebben
- ↑ Onder technologie wordt hier verstaan de kennis der industrie in haar geheel. Marx spreekt dus van technologisch onderwijs in tegenstelling tot het tegenwoordig vakonderwijs, dat slechts den ambachtsarbeid leert. Vertaler.
