136
het vermeerderd, door verstrekkingen aan deze fondsen verminderd worden. Zijn werking wordt vergroot door verlenging van den arbeidstijd, vermeerdering der productiviteit van den arbeid, grooter uitbuiting der aarde. Wij laten hier geheel buiten aanmerking de betrekkingen van het circulatieproces, Bijv. de sneller of langzamer omgang van het kapitaal; wij laten ook buiten aanmerking de betrekkingen van het credietstelsel, die voor de uitbreiding en inkrimping van het kapitaal en zijn speelruimte van zoo groote beteekenis zijn. Deze kunnen hier nog niet behandeld worden. Maar reeds de betrekkingen van het productieproces toonen ons de elasticiteit van het kapitaal. Bij de economen geldt echter het kapitaal voor een bepaalde grootheid met bepaalde mate van werking. Zoo komt hun ook het variabele kapitaal als een vaste grootheid voor, het zoogenaamde arbeidsfonds. "Zoo- en zooveel kapitaal," zeggen zij, "is bestemd om als betaling der arbeiders te dienen. Hoe meer arbeiders, des te geringer het aandeel dat op ieder enkeling komt; hoe minder arbeiders des te grooter dit aandeel." Het variabele kapitaal werd ook gelijkgesteld met de levensmiddelen die het voor den arbeider vertegenwoordigt, en men zeide: "Het aantal in een land te-werk-gestelde arbeiders en de hoogte van hun loon hangen af van de hoeveelheid voorhanden levensmiddelen. Is het loon te laag of kunnen vele arbeiders geen werk vinden, dan komt dit louter doordat het aantal der arbeiders sneller vermeerdert dan dat der levensmiddelen. Het is de natuur, niet de productiewijze, waaraan de ellende der arbeidersklasse te wijten is."
Dit waren de grondslagen der zoogenaamde theorie van Malthus.
