30
en zijn werkelijk gehalte verschillen steeds meer van elkaar: een oud geldstuk is lichter dan een dat pas de munt verlaten heeft—niettemin kunnen beide, onder zekere omstandigheden, als circulatiemiddel gelijke waarden vertegenwoordigen.
Nog sterker komt het onderscheid tusschen voorgegeven en werkelijk gehalte aan den dag in de pasmunt. Niet zelden vormen gemeener metalen, bijv. koper, het eerste geld, om later door edele metalen verdrongen te worden. Het koper en, na invoering van den gouden standaard, het zilver hielden op waardematen te zijn, maar de koperen en zilveren munten bleven, juist als te voren, als circulatiemiddel in het kleiner verkeer fungeeren. Zij beantwoordden thans aan bepaalde gewichtsdeelen goud; de waarde, die zij vertegenwoordigden, veranderde in dezelfde verhouding als die van het goud, en bleef onberoerd door de schommelingen van de zilver- en koperwaarde. Het blijkt dat onder deze omstandigheden hun metaalgehalte van geen invloed is op hun muntfunctie en dat men willekeurig door staatswetten bepalen kan, welke hoeveelheid goud door een koperen of zilveren munt vertegenwoordigd zal worden. Nog één schrede en men stelde in de plaats van het metalen teeken een papieren teeken, men stelde wettelijk een waardeloos papieren biljet aan een zekere hoeveelheid goud gelijk.
Zoo ontstond het staatspapiergeld—niet te verwarren met het credietgeld, dat uit een andere geldfunctie gegroeid is.
Papieren geld kan goudgeld slechts als circulatiemiddel vervangen, niet als waardemeter; het kan het slechts vervangen in zooverre het bepaalde goudhoeveelheden vertegenwoordigt. Voor het papieren geld als circulatiemiddel gelden dezelfde wetten, als voor het metalen geld in welks plaats het treedt. Het papieren geld kan nimmer een grooter goudhoeveelheid vervangen, dan door de warencirculatie kan opgezogen worden. Als de warencirculatie van een land 100 millioen gulden in goud vereischt en de staat 200 millioen gulden in papier in omloop brengt, dan zal dit ten gevolge hebben, dat ik bijv. met twee tienguldensbiljetten slechts zooveel koopen kan als met één goudstuk van tien gulden. De in papieren geld uitgedrukte prijzen zijn in dit geval dubbel zoo hoog als de goudprijzen. Het papierengeld wordt in waarde verlaagd door het overmatig uit te geven. Dit vindt op 't oogenblik in Rusland plaats, waar het in massa uitgegeven staatspapiergeld sedert meer dan 30 jaren voortdurend onder de metaalwaarde staat, die het heet te vertegenwoordigen. Het sterkste voorbeeld van zoodanige waardeverlaging van het papieren geld tengevolge van overmatig uitgeven, vormen de assignaten der groote fransche revolutie, van welke voor meer dan 45.581 millioen francs in zeven jaren (1790 tot Maart 1797) werden in omloop gebracht en die tengevolge daarvan ten slotte volkomen waardeloos werden.
Wij hebben het ontstaan der eenvoudige warencirculatie nagegaan en gezien hoe tegelijk met deze de functies van het geld als waardemaat en circulatiemiddel zich ontwikkelden. Het geld blijft echter niet tot deze functies beperkt.
