264
heemsche ficus elastica op Sumatra "ramboeng" of "kedjai" (op Java karèt) heet. In Bengkoelen, Tapanoeli, een klein deel van Atjeh en van Sumatra'a Oostkust vindt de aanplant van „para" ook meer en meer ingang.
Gouvernementsrubberonderneming te Langsa.
Uit de rubber-proeftuinen, door het Gouvernement aangelegd, om de cultuur ingang te doen vinden, is de Gouvernementsrubberonderneming te Langsa gegroeid. Het Gouvernement is dus nu kinaen getal) pertja-planter op Java en rubberplanter op Java en Sumatra.
In 1907 werd met de werkzaamheden te Langsa begonnen; begin 1914 waren 476 baboe met hevea beplant, terwijl een terrein van 8900 bahoe voor den aanplant beschikbaar is. Het bedrijf staat onder de hoofdleiding van den directeur der Gouvernements-getah pertja-onderneming te Tjipetir (Preanger Regentschappen). Winst heeft de Langsa-onderneming niet opgebracht, doch wel wordt deze verwacht, zoodra de boomen in volle productie zijn. Ook is de hoop, dat men het bedrijf zou kunnen voeren met vrije Atjehsche arbeiders, ijdel gebleken. Er werken nu 600, hoofdzakelijk Javaansche, contract-koeli's naast een 20-tal vrije Atjehsche arbeiders.
Indirect heeft de onderneming nut gesticht daar, zoodra het bleek, dat de streek voor rubber-cultuur geschikt was, een groot aantal particuliere ondernemers zich in en om het landschap vestigden. Atjeh werd daardoor mede opgenomen in de rij der gewesten met Europeeschen grooten landbouw.
Getah-pertja.
Na de kaoetsjoek moet hier nog de getah-pertja (Engelsche schrijfwijze gutta-percha) worden genoemd, eene stof, die in samenstelling en eigenschappen veel met kaoetsjoek overeenkomt en er dan ook wel eens mee wordt verward. Het product is niet belangrijk voor den handel, doch, mede doordat het een bijzonder slechte geleider is voor warmte en electriciteit, onmisbaar voor enkele speciale artikelen, zooals omkleedsel voor telegraafkabels, voor gehoorbuizen, kunstgebitten en matrijzen voor galvano-plastiek.
De stof bestaat uit het melksap van verschillende boomen, in
