287
§ 46. Andere bedrijven.
Over delfstoffen, die zich in groeven of op de oppervlakte bevinden, mag de eigenaar van den grond vrijelijk beschikken; voor de winning in domeingrond is de vergunning van den Gouverneur Generaal noodig.
Kalk, mergel, klei worden op zeer verschillende plaatsen gevonden en meer en meer worden bakstee nen en dakpannen door Inlanders gebruikt voor hunne woningen. Yooral op Sumatra's Westkust neemt het aantal kalkbranderijen en steen- en pannenbakkerijen toe, zij het ook, dat steenen en pannen nog van slechte kwaliteit zijn. Over het geheel draagt het bedrijf nog een primitief karakter. Ook enkele Europeanen houden zich er mee bezig.
De cementfabriek te Indaroeng.
Het karakter van groote industrie ter bewerking van oppervlaktedelfstoffen heeft in Indië slechts ééne fabriek, n.1. de cementfabriek van de Nederlandsch Indische Portland Cement Maatschappij te Indaroeng, op 8 paal van Padang gelegen, aan den voet van het gebergte; een modern, grootsch ingericht bedrijf; een monument voor de energie van den man, die het schiep, den heer Lau. In Indië, waar zooveel bruggen en waterwerken te bouwen zijn, en waar materiaal van de beste kwaliteit en kracht van stroomend water voor het grijpen lagen, moest het cement tot voor kort nog geheel worden ingevoerd, ondanks de hooge vrachtprijzen, die op dit artikel drukken. Java en de Buitenbezittingen kregen in 1914 nog voor resp. ƒ2.547.000 en ƒ691.000 cement van buitenaf, meest uit Nederland.
Met genialen blik is de plaats voor de fabriek uitgezocht. Het voor de vervaardiging van het cement benoodigde gesteente en het verweeringsproduct daarvan, ter vermenging met het gemalen kalkpoeder, worden geleverd door den bergwand, dicht bij de fabriek. Een aldaar ontspringend riviertje, de Loeboek Perakoe, is afgeleid en vormt nu een waterval van 70 M. hoogte; deze waterkracht dient om de electriciteit te leveren voor de machtige machines en de verlichting. Een kabelbaan voert de grondstof aan, een steenbreker verbrijzelt de steenblokken. Een andere kabelbaan naar de Emmahaven voert bij twee vaten tegelijk het cement af; op den
