Nederland worden te-koop geveild, kan men zich overtuigen van ’t doeltreffende dezer staatkunde, al vindt men ze niet edel. Want mocht iemand vragen of de landbouwer zelf eene belooning geniet, evenredig aan die uitkomst, dan moet ik daarop ’n ontkennend antwoord geven. De Regeering verplicht hem op zynen grond aantekweeken wat haar behaagt, zy straft hem als hy het aldus voortgebrachte verkoopt aan wien ’t ook zy, buiten háár, en zyzelve bepaalt den prys dien ze hem daarvoor uitbetaalt. De kosten op den overvoer naar Europa door een bevoorrecht handelslichaam, zyn hoog. De aanmoedigingsgelden aan de Hoofden bezwaren daar-en-boven den inkoopsprys, en, daar de geheele handel toch ten-slotte winst afwerpen moet, kan die winst niet anders worden gevonden, dan door den Javaan juist zóóveel uittebetalen, dat hy niet sterve van honger, ’tgeen de voortbrengende kracht van de natie verminderen zou.
Ook aan de Europesche beambten wordt ’n belooning uitbetaald in evenredigheid met de opbrengst.
Wèl wordt dus de Javaan voortgezweept door dubbel gezag. . . wèl wordt hy afgetrokken van z’n rystvelden. . . wèl is hongersnood vaak ’t gevolg van die maatregelen. . . doch vroolyk wapperen te Batavia, te Samarang, te Soerabaya, te Passaroean, te Bezoeki, te Probolingo, te Patjitan, te Tjilatjap, de vlaggen van de stengen der schepen, die beladen worden met de oogsten die Nederland ryk maken.
Hongersnood? Op het ryke vruchtbare Java, Hongersnood? Ja, lezer. Voor weinige jaren zyn geheele districten uitgestorven van honger. Moeders boden hun kinderen te-koop voor spyze. Moeders hebben hun kinderen gegeten. . .
Dit is het Kultuurstelsel. . . zeggen de vry-arbeiders, ik erken dat niemand na ’t lezen van die regels my kon aanzien voor ’n vurig aanhanger van dat stelsel. Maar dit sluit volstrekt niet in, dat ik party-trek voor hen die, misbruik makende van den schoonen klank: vry, ’n gedwongen Vryen-arbeid willen invoeren, waarby de eerste aventurier de beste zich in de plaats stellen zou van de Regeering, om in compliciteit met de Hoofden, den Javaan uittezuigen. De Heer Wint-
