27
prototype onzer maatschappij, waarin het alleen de arbeid was die den goederen waarde verleende, trachtte Ricardo aan te toonen hoe ook thans nog de verschillen in gepresteer jen arbeid de verschillen in ruilwaarde der goederen verklaren, wanneer maar de verhouding tusschen dezen arbeid en het aangewend kapitaal (dat gelijksoortig moet zijn) als een con- stante factor gedacht wordt.
Dat het inderdaad Ricardo’s bedoeling was Smith’s theorie te verbeteren, mag, behalve uit het feit dat hij zich herhaal- delijk op diens waardeleer beroept en haar als uitganspunt neemt van zijn betoog, wel reeds hieruit worden afgeleid, dat hij van de drie groote groepen van productiefactoren, grond, kapitaal en arbeid, juist den laatsten kiest om dezen, bij gelijk blijven der verhouding tot de anderen, tot waardebron bij uitnemendheid te maken. Met volkomen gelijk recht had Ricardo natuurlijk, mutatis mutandis, daartoe anders grond of kapitaal kunnen kiezen. Want dat bij de meeste productie- processen de genoemde drie factoren in vereeniging onmis- baar zijn, en dat elk der drie voor de gepresteerde diensten op een belooning kan aanspraak maken, die derhalve door den prijs gedekt moet worden, deze waarheid wordt door Ricardo geen oogenblik miskend 1).
(Conrad’s Jahrbücher N. Е. ХХ р. 91): « wahrscheinlich würde eine sorgfältige Erforschung zum Resultate führen, dass auch schon die in besonders hohem Grad als abstrakt-deduktiv verrufenen Lehren der klassischen Nationalökonomie durch- aus nicht von Haus aus abstrakt-deduktiv, sondern ihrem letzten Ursprung nach empirische Lehren waren. Mir kommt es im höchsten Grade wahrscheinlich vor, dass die Theorie von Angebot und Nachfrage, die Arbeitswerth-theorie oder die Kostentheorie u. s. w. nicht ursprünglich aus einer Spekulation entstanden, sondern das Produkt einer groben empirischen Beobachtung waren ».
1) Een opzettelijk onderzoek naar de billijkheid der kapitaalrente als element der productiekosten ontbreekt bij Ricardo; maar daar hij, schrijvende in een ` tijd, voordat de collectivisten de kapitaalrente als diefstal aan den arbeider gepleegd hadden trachten te veroordeelen, de rente herhaaldelijk noemt, zonder haar op
eenige wijze te brandmerken, mag ten hieruit wel afleiden, dat hij het goed
