41
waarvan bij Ricardo geen spoor valt te ontdekken. Tusschen tweeërlei dient onderscheiden te worden. Het kan dunkt mij niet aan redelijken twijfel onderhevig zijn, dat verre het grootste gedeelte van het thans werkzaam kapitaal, van de zakelijke productiemiddelen, door arbeid ontstaan is. Zelfs de natuurgaven, grond en water, zijn door 's menschen handen zoo wezenlijk veranderd en verbeterd, dat zij ten dezen haast als arbeidsproduct gelden kunnen. Onze voorvaderen hebben meer. geärbeid dan noodig was om zich juist in het leven te houden, en daaraan is het te danken, dat wij thans over kapitaal beschikken. En daar de menschheid nog dage- lijks meer produceert dan consumeert, breidt het bestaande kapitaal zich voortdurend uit. Maar het feit, dat kapitaal aan arbeid (juncto besparing natuurlijk) zijn ontstaan dankt, maakt kapitaal en arbeid nog niet identisch. Kapitaal in den zakelijken vorm, waarin wij het thans kennen, is geheel iets anders dan de van den menschelijken wil afhankelijke arbeids- prestatie 1).
Dat arbeid derhalve de vader van al het kapitaal geweest is, ziedaar eene waarheid, waarvan niet recht duidelijk is welk nut de wetenschap der economie, die toch niet eene ontogenie maar een physiologie van het maatschappelijk leven wil zijn, er uit trekken kan. De redeneering: arbeid schept kapitaal, kapitaal en arbeid zijn de eenige factoren die aan de pro- ductie deelnemen en dus waarde scheppen, derhalve de waarde ontstaat uit arbeid: — is geheel onjuist, nog afge- scheiden van de kostentheorie, die er in gehuldigd wordt, en bij Ricardo nergens te vinden is. Ricardo leerde: arbeid en kapitaal werken als zelfstandige factoren ter productie samen ; beiden hebben recht op belooning hiervoor; voor zoover zij
1) Men vergelijke de zeer juiste opmerkingen hieromtrent van Prof v. Wieser
Grundzüge р. 114–116. "Nicht als Früchte vergangener Arbeit, sondern als
Keime künftigen Nutzens sind sie (die Kapitalgüter) den Menschen wichtig."
