46
Het zij mij vergund, thans nog een oogenblik bij Marx’s. stelsel op zichzelf stil te staan, en te dien einde eerst zijn waardeleer, en daarna zijn "Mehrwerththeorie” of de leer van de kapitaalvorming aan een kritiek te onderwerpen.
Marx’s waardetheorie, die, gelijk boven bleek, zich alleen ten doel stelt het verschijnsel der ruilwaarde te verklaren. en abstraheert van de gebruikswaarde der goederen, komt zooals bleek hierop neer, dat de goederen waarde bezitten , omdat menschelijke arbeid er in is belichaamd, onder voor- waarde, dat deze arbeid besteed is aan een zaak, die wer- kelijk nuttig, bruikbaar is. Nu komt mij in deze stelling in. de ailereerste plaats dit voor een principiëele fout te zijn , dat Marx (evenals vroeger Ricardo gedaan had) tracht de objectieve of ruilwaarde te maken tot het eigenlijk waarde- verschijnsel, in plaats van uit te gaan van de subjectieve of gebruikswaarde.
Dat de mensch in de bevrediging van zijn behoeften afhan-- kelijk is van de goederen buiten hem, en die afhankelijkheid beseft, is de grond, en wel de eenige, waarom hij aan die goederen beteekenis toekent, hun bezit als genot, hun verlies. als leed of als derving van genot beschouwt. Hier ligt de bron van alle waarde, en van alle daarmede samenhangende- verschijnselen.
Er is in waarheid iets, dat aan alle goederen, voor zoover: zij dienen ter bevrediging van onze behoeften en niet over- vloedig zijn, gemeen is, een „waardesubstantie”. Deze is dat,
daarvan, dat hij miskende de waarheid van hetgeen Mr, Falkenburg (l.l. р. 247).
aldus uitdrukt: "De levenswijze van den arbeider wordt door zijn inkomen be-
paald, niet het inkomen door zijn leefwijze".
Tijdens het afdrukken van dit proefschrift komt mij een verslag van het jongste
socialistencongres te Halle in handen. Het blijkt daaruit dat het collectivisme, bij
monde van Liebknecht thans zelf erkent, dat de "ijzeren loonwet" den toets
eener wetenschappelijke kritiek niet kan doorstaan. Een erkentenis die groote
waardeering verdient om de wetenschappelijke eerlijkheid, waarvan zij blijk geeft.
