De huidige Architect leeft in „de praktijk van het bouwen“ — buiten Kunst. Zoo wil hij in dat bouwen het Neo-Plasticisme direct realiseeren ... indien hij er voor voelt. Dat eerst noodig is het „als Kunstwerk“ te scheppen wordt niet ingezien doordat de inhoud van het Neo-Plasticisme niet geheel gevoeld en begrepen wordt. Het „Kunstwerk“ moet de weg zijn tot de realiseering er van „als onze omgeving“.
Het Kunstwerk kan thans niet dan op zich zelf staan. Voorzeker is alleen in veelheid van gebouwen, als stad, het Neo-Plasticisme volkomen te realiseeren. Maar zijn verwerping, omdat dit heden niet mogelijk is, wordt daardoor niet gerechtvaardigd. Ook het Neo-Plastisch schilderij is heden een ding-op-zich-zelf — en toch wordt het hierdoor niet individueel. Want de „beelding“ bepaalt het.
Bij het maken van Architectuur is men over het algemeen thans niet vrij — hetgeen het Neo-Plasticisme eischt. Men is niet vrij dan door den enkeling of door een groep, die materieele macht heeft. Zoo is men beperkt tot het gebouw-op-zich-zelf. Het toont zich als zoodanig tegenover de omgeving ervan: de natuur, traditioneele of heterogene bouw. Evenwel is het in-zich „een beeld“: een wereld op-zich-zelf. Het kan dus de Neo-Plastische idee realiseeren. Wel moet de Neo-Plastiker de omgeving dan abstraheeren daar hij slechts harmonie door gelijkwaardigheid kent. Harmonie tusschen natuur en menschenbouw is hem een fantasie — onreëel, onzuiver.
Maar ook Neo-Plastische Architectuur „als Kunstwerk“ is niet dan onder zekere voorwaarden te realiseeren. Zij eischt, na vrijheid, ook voorbereiding. En deze voorbereiding kan bij de gewone wijze van bouwen niet genomen worden. Was het den grondleggers van het Neo-Plasticisme in de Schilderkunst niet dan door groote op offeringen mogelijk deze „nieuwe“ beelding tot volledige uitdrukking te brengen, in de algemeene Architectuur is dat thans vrij wel onmogelijk. De uitvoering, waardoor alles gevonden en opgelost moet
66
