Charter van Kortenberg/Inleiding
| Het Charter van Cortenberg (1842) door Jan II van Brabant, met inleiding en noten van Jan Baptist David | Charter van Cortenberg → |
| Uitgegeven in Leuven door Vanlinthout en Vandenzanden, drukkers der Hoogeschool. |
[ 539 ]
GESCHIEDENIS.
HET CHARTER VAN CORTENBERG.
1312.
Hertog Jan de Tweede had groote onlusten zien opryzen in de meeste steden van Brabant [1]; de burgerklas en de ambachtslieden door den handel en door hunne nyverheid ryk geworden, konden niet meer verdragen dat de adel alleen meesterschap voerde, en van zyn hoogeren stand al te dikwyls misbruik maekte om de minderen te verdrukken. De klagten welke daerover door de stedelingen gedaen werden waren te billyk en te wel gegrond om onverhoord te blyven: ook ziet men dat in de onderscheidene kleine staten waer België toen ter tyd uit bestond, de vorsten, hier al wat vroeger daer wat later, hunnen stedelyken onderdanen allengskens regt deden, en hen uit de slaverny der grooten verlosten.
Jan II, die in 1294 zyn doorluchtigen vader in het hertogdom opgevolgd was, had het steen, en voorzag derhalve dat hy niet oud zou worden. Zyne ziekte nam daerenboven omstreeks 1312 zoodanig toe, dat alle hoop van leven verloren ging, waerdoor hy genoodzaekt werd om naer middelen uit te zien ten einde zyne erfenis zoo goed mogelyk aen zynen eenigen zoon over te maken. Deze was maer ruim twaelf jaren oud, en ging van den eenen kant eene schatkist zonder geld vinden, en van den anderen tegen inwendige twisten te kampen hebben. Om deze voor te komen, besloot de vader de klagten der stedelingen [ 540 ]te doen ophouden, en beschreef eene groote vergadering te Cortenberg, alwaer hy met de voornaemste heeren van Brabant en de afgeveerdigden der aenzienlykste steden maetregelen zou beramen ten einde alle redenen van verdere ontevredenheid weg te nemen, en de inwendige rust gedurende de minderjarigheid zyns opvolgers te handhaven.
De vergadering werd gehouden in de maend van September 1312, en liep allergunstigst af door het vaststellen van verordeningen begrepen in het Charter van Cortenberg, hetwelk als de oudste grondwet van Brabant, als het beginsel der namalige Blyde Inkomsten aen te merken, en derhalve voor onze geschiedenis van het grootste belang is.
Dit Charter vindt men in onderscheidene verzamelingen opgenomen, als in de Plakkaten van Brabant[2], in den Luister van Brabant[3], en elders[4]; doch nergens is het nauwkeurig afgedrukt: spelling en bewoording verschillen overal min of meer van het oorspronkelyk opstel.
Dit berust op het stadsarchief van Leuven[5], geschreven op perkament in folio-plano gelyk het de gewoonte was, en voorzien van een groot aental zegels[6]: althans daer is plaets voor zeven en zestig, welke er dan ook wel in 't begin zullen aengehangen hebben, doch heden verminderd zyn tot twee en twintig. Onder deze zyn er tien in goeden staet, de overige min of meer beschadigd. Dit ongeval is echter nog het geringste: [ 541 ]het geheele Charter heeft veel geleden door de scherpheid van den inkt waermeê het geschreven werd, en die op menigvuldige plaetsen het perkament doorgevreten heeft, waerdoor het allengskens moeijelyker om lezen wordt, en eindigen zal met volstrekt onleesbaer te wezen. Wy dachten derhalve aen de minnaers onzer vaderlandsche geschiedenis eenen goeden dienst te zullen bewyzen, met het originele stuk, terwyl het nog tyd is, zorgvuldig van letter tot letter af te schryven, en zyn daertoe gemagtigd geworden by besluit van het kollegie van Burgemeester en Schepenen der stad Leuven, gedagteekend van den 12 April des loopenden jaers 1842.
Wy zyn in deze moeijelyke taek geholpen geweest door den heer A.Mertens, student van de Catholyke Hoogeschool, die de pen hield, terwyl wy de oorkonde oplazen of liever ontcyfferden, en woord voor woord voorspelden. Wy leveren derhalve het vermaerd Charter van Cortenberg in zyne oorspron kelyke echtheid en zuiverheid, en zyn voornemens ook de twee Confirmatiën welke daerover in 1332 en in 1372 uitgeveerdigd zyn, volgens de origineelen op het zelfde stadsarchief bewaerd, aen onze Inteekenaren mede te deelen.
- ↑ Zie den Middelaer. Eerste Jaerg, bl. 309 en vlg.
- ↑ I, bl. 122.
- ↑ 1, bl. 69.
- ↑ Miræus. Op. Diplom. I, bl. 446, geeft slechts de namen op van die 't geteekend hebben.
- ↑ Het is ieder bekend dat Leuven eeuwen lang als de hoofdstad van Brabant gehouden werd; derhalve moet het niet verwonderen dat het originele Landcharter aldaer bewaerd is gebleven.
- ↑ Eertyds teekende men de oorkonden niet schriftelyk, want schryven was allemans zaek niet; maer ieder die er toe verpligt was hong zyn zegel aen het stuk.