Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Debito

← As­tu­tia in­gan­ne­vo­le. Argh­lis­tig­heyt, Be­driegh­lij­cke lis­tig­heyd

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. De­bi­to. Bancke­rot, Schul­de­naer, p. 26-28

Es­si­lio. Bal­lingh­schap →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 26 ]

Debito. Banckerot, Schuldenaer.

EEn treurigh en ſwaermoedigh Iongman, met geſcheurde kleederen, en een groen bonnet op ’t hoofd, hebbende aen de armen en beenen yſere boeyen als ronde ringen, en in den mond een korfken, met een lerp of [ 27 ]geeſſel in de eene hand, alwaer aen ’t eynde loode balletjes ſullen zijn; leggende een haeſe voor ſijne voeten.
Deſe beeldniſſe is ten deele vertoont uyt natuerlijcke ſaecken, ten deele uyt het tegenwoordige, en ten deele uyt het oud gebruyck en de ſchande, waer mede de ſchuldige wierden geſtraft.
Iongh wordt hy gemaelt, om dat jonge luyden veeltijdts onbedacht en ſorgeloos zijn, ’t goed weynigh achtende: en voorwaer ſoo yemant treurigh en bedachtſaem is, ſoo is ’t die geene, die sich in veele ſchulden ſteeckt.
Hy is geſcheurt, want om dat hy ſijne goederen verquiſt heeft, en geen geloof meer vind, loopt hy ſoo beroyt als een bedelaer. ’t Groene bonet dat hy op ’t hoofd draeght, is een gewoonte die tegenwoordigh in veele landen wort gebruyckt: waer in de ſchuldenaers tot een eeuwige ſchande, geen middel hebbende om hunne ſchulden te betaelen, worden gedwongen, dat ſelve te dragen. Daerom ſeyt men, ’t is een Banckerottier, hy is al in ’t groen.
Hy wort vertoont aen voeten, armen en hals geboeyt te zijn, om datſe van ouds alſoo aen de Romeinſche wetten waeren verſtrickt, welcke woorden van A. Gellius in ’t xx capit. van ’t eerſte boeck werden verhaelt. Æris confeſſi rebuſque jure judicatis triginta dies juſti ſunto. Post deinde manus injectio eſto, in jus ducito, in judicatum facit, aut ſi pſeudo eo in jure, vim ſecum ducito, vincito, aut nervo aut compedibus quindecim pondo, ne minore, aut ſi volet majore vincito. Si volet ſuo vivito. Ni ſuo vivit, qui eum vinctum habebit, libram farris in diem dato. Si volet plus dato. Als hy ſijn ſchuldt heeft bekent, en alles door ’t recht is geoordeelt, ſullen hem dertigh dagen vry zijn. Daer nae maghmen de handen daer aen ſlaen, in ’t recht trecken, en ſoo hy niet betaelt, of valſch wort bevonden, maghmen hem mede nemen, en ten minſten met boeyen van 15 ponden of daer boven kluyſteren; ſoo hy wil, moet hy ſijn ſlave zijn, of anders magh hy hem een pond meels geven, of meer ſoo hy wil. En hierom is hy met boeyen of kluyſters vaſt gemaeckt. Deſe yſere boeyen mochten wel meer, maer niet min als 15 pond wegen. Zy wierden oock nae drie marckt dagen wel aen den hals geſtraft, of zy wierden verre over den Tyber te koop geſtelt. En ſooder veele ſchuldenaers waeren, mocht yeder nae ſijn believen een ſtuck vleiſch uyt des banckerottiers lijf ſnijden, en moſten op een pond brood ’s daeghs leven, gelijck A. Gellius wijder ſeyt: Tertiis autem nundinis capite pœnas dabant, aut trans Tyberim peregre venum ibant. Nam ſi plures forent quibus reus eſſet judicatus, ſecare ſi vellent aut partiri corpus addicti ſibi hominis permiſerunt: Verba ipſa legis hæc ſunt: Tertiis Nundinis partes ſecanto ſi plus minuſve ſecuerunt, ſine fraude eſto. Na drie mercktdagen wierdenſe aen den halſe geſtraft, of over den Tyber verre te koop gebracht. Soo hy van veelen ſchuldigh was overwonnen, mochtenſe hem in ſtucken kappen, of onder ſich deelen. De woorden van de wett zijn deſe: Op den derden mercktdagh hout hem in stucken, ſoo zy te veel of te weynigh gekapt hebben, laet het ſonder bedrogh zijn. En alſo dit al te wreed was, ſoo ſeyt A. Gellius, dat hy noyt gehoort noch geleſen heeft, dat dit geſchiet zy. Men vind wel in ’t eerſte boeck van Tit. Livius, dat de ſchuldenaers ſich in den dienſt gaven, van die geene die zy ſchuldigh waeren, en dat zy van den ſchuldeiſſcher wierden gegeeſſelt en gebonden, gelijckmen van Lucius Papirius leeſt, diewelcke den Iongeling Publium in gevangniſſe heeft geſtelt, hem alle gewelt en ſmaet aendoende, om dat hy ſijne hoererye niet wilde gedoogen: daer nochtans Publius, ſeyt hy, Papirii ſchuldenaer was. Dionyſ. Halicarnaſſæus verhaelt gelijcke ſtraffe, maer hy voeghter dit by, dat niet alleen de ſchuldenaer, maer oock hunne kinderen totte ſlavernye van den ſchuldeyſſcher, wierden overgegeven. En dit zy verhaelt tot vernoeginge van den lief hebbers. Hy ſal een korfken in den mont houden, om datmen by Alexander van Alexandro bevint, datmen in Boëtia palende aen Griecken, den ſchuldenaers geen grooter ſchande koſt aen doen, dan alſe werden gedwongen, datſe op de marckten, voor ’t gemeene volck, moſten ſitten met een leedige korf in den mond, als eene, die al het ſijne verbrot hebbende, nu met den leedigen bedelkorf moſt ommegaen.
Hy heeft een geeſſel in de hand met looden ballekens, om dat de banckerotteerders totte tijt van Conſtantinus toe, met looden ballekens wierden geſlagen: en deſe als een vroom Christen Keyſer, was de eerſte die [ 28 ]de Banckerotteerders van ſoo godlooſe ſtraffe bevrijde, gelijck Baronius van hem getuyght. Alhoewel het waer is, dat veele jaeren nae de regeeringe van Conſtantinus, wanneer de Keyſers Theodoſius, Valentinianus en Arcadius regeerden, dat, ſoo wanneer eenigh hooftman, met ’s lands midlen banckerot ſpeelde, dat hy nae de oude maniere met loode ballekens wierde geſlaegen. Welcke gewoonte in ’t breede wert uytgebreyt in ’t Codex van Iuſtinianus lib. 10. tit. 31. lege 40.
De Haeſe voor ſijne voeten wort voor de vreeſe genomen, zijnde het vreeſachtigſte dier van allen, want hy is voor ’t minſte gerucht vertſaeght, dat de honden achter hem heer zijn. Alſoo vreeſt de banckerottier oock voor citatien, intimatien, mandamenten &c. vol anghſt zijnde, dat hy door den Schout ſal werden gevangen. En daerom loert hy altijt op liſt, hoe hy ’t sal ontſlippen, en haes op ſpeelen.