Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Detrattione (2)

← Detrattione. Ach­ter­klap

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. Detrattione. Ach­ter­klap, p. 13-14

De­vo­tie. Aen­dacht, of Yver van Re­li­gie →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 13 ]

Detrattione. Achterklap.

EEn vrouwe van een leelijck opſicht, ſittende, en de mond een weynigh open houdende, met een ſwart laken op ’t hoofd ſodanigh dat het bedeckt en een ſchadu in’t aengeſicht maeckt. ’t Kleed ſal op veele plaetſen gebroken zijn en van roeſtige verwe, over al beſet met ſlange tongen, in plaets van een keeten ſalſe een touw om den hals hebben, daer een ſtrick onder aen hangt; mette rechter hand ſalſe een mes houden, als of zy iemant wilde ſteken, en in de ſlincker een muys of ratte, maer groot genoeg, datmen die wel kan ſien.
Lelijck word zy geſchildert, om dat deſe lelijcke ſonde van Achterklap niet alleen voor haer ſelve lelijck is, om dat ſy altijd vaerdigh is tot ſchade en verderf van haren evennaeſten: maer noch is ’t de allerlelijckſte ſaecke, met die geene, die ſich met ſodanigen gemeen maecken, hare ooren daer toe leenende, gevende geloof aen de bedrieghlijcke en verkeerde natuyre van de achterklappers, diewelcke, gelijck Auguſtinus ſeyt, den duyvel op de tonge dragen.
Sittende wordſe vertoont, om dat de leedigheyd een groote en krachtige oorſaecke van de Achterklap is, want men plach te ſeggen, Wie ſacht ſit, die denckt quaed. De opene mond en de ſlange-tongen op ’t kleed, drucken uyt de vaerdigheyd van den quaedſpreker, om een yder te laſteren, paſſende op den Pſalm Davids, zy hebben hare tongen geſcherpt, en hebben, gelijck de ſlangen, venijn onder haere lippen. En Bernardus ſeyt in ſyne predicatien, dat de tonge van een laſteraer is als een adder, die lichtelijck met een aenblaes beſmet, en is een ſcherpe lance die met een ſteeck, drie doorſteeckt.
Tot dit voorſtel heeft Giſmond Santus door deſe dichten haeren aert uytgedruckt, die wy aldus hebben gevolght:
O wreede mond! die los en loos,
V tonge ſtiert ſoo vals als boos,
Tot ſchaede van een ’s anders leven,
Die in vergif u pijlen doopt,
Wiens valſcheyt geene menſch ontloopt,
Maer doet de vrome voor u beven.
O booſe ſlangh, die ſtaedig loert,
Drie-kopte helhond, die vervoert,
En blaft, en doet de ziele schricken.
Schoon dat een Man is vroom en recht,
Voor God en voor de werelt slecht,
Ghy juygt, en breeckt ſijn roem aen ſticken.
Ghy lacht en groeyt in ’s anders leet,
De Nyl noyt ſulck gedrochte weet,
Noch op ’t gebergt is oock geen looſer:
De helle quelt en plaegt alleen,
De booſe, die zy hout vertreen:
Maer ghy ſchent verr’ en nae, noch booser,
Ey toomt dat ſnoo verkeerde litt,
Dat ſtout is en van scherp gebitt,
Om wonden die u noyt miſdeden:
Waer over u een yder haet,
En hout voor loogen al u praet,
Als vol venijn, en ſonder reden.
Soo, ſoo, gae voort, tot eyg[e]n ſchae,
Miſmaeck dy ſelf en ſchen’ doch drae,
Dijn eygen rust en gae verlooren:
Gelijck als ’t vaſte aerdrijck doet,
Dat dampen in haer boesem voed,
Die schuddend’ hare rust verſtooren.
Sulx dat de zee en barre ſtrand,
De winden barſten doen het land,
En ſcheuren klip en rots in ſtucken,
Om datſe in ſich ſelve voelt, [ 14 ]
Een onruſt die daer krielt en woelt,
Soo baert de tongh oock ongelucken.
Het ſwarte kleed op ’t hoofd, dat een duyſtere ſchaduw in ’t aenſicht maeckt, bediet, de eygenschap van den laſteraer, welck is, heymlijck quaed te ſpreken, en daerom ſeyt D. Thomas ſeer wel, dat de laſteringe niet anders is als verborgen quaedſpreken, tegens de eere en achtbaerheyd van een ander, gelijck oock haer aert is, de deugdlycke wercken van andere luyden te verdonckeren, verbergen en verdrucken, ’t zy dat het door qualijck ſpreken geſchiede; of door ander luyden goede wercken te verſwygen, gelijck Terentius mede ſegt.
Het kleed dat op vele plaetsen geſcheurt en roeſtig van verwe is, bediet dat de laſteringe veeltijts ſchuylt in slechte en verachte luyden, onder welcke oock die geene zijn, die van niet opgekomen zijnde, het zy datſe in dienſt van Edelen of Heeren geweeſt zijn, en van de fortuyne of andere deugdlycke wercken, tot eenige verheventheyd gekomen zijnde, daer door hovaerdig en opgeblaſen worden: en om niet te ontaerden van haere aert, quade geboorte en schandige gewoonte, ſoo zijnſe den roeſt gelijck, diewelcke, gelijck zy het yſer eet en verteert, als mede andere metallen, alſoo doet de voddige natuyr der ſelve, door de laſteringe de goede naem en faem van andere menſchen verteeren.
De keeten van koorde, met het neerhangſel van den ſtrick, die zy aen den hals heeft, kan men ſeggen, dat gelijck de oude onderſcheyd maeckten tuſſchen perſoon en perſoon, gelijck Pierius ſeyt, in goude en ſilvere ketenen te dragen, die voor een neerhangſel een bolle, en d’ander een hert droegh: ſoo was d’eene tot een teycken van Edeldom, d’ander voor een waerachtigh man, en die niet koſt liegen of bedriegen: maer die geene, wiens hert op de tonge lag, verre afgeſcheyden van alle bedrog en logen. Alſoo doen wy oock, om uyt te drucken, de ſnoode en verachte hoedanigheyt der laſteraers, en maelen haer af met een koorde en met een ſtrick om den hals, zijnde een bewijs van geringe, eerlooſe, quaedsprekende en ſchandige menſchen.
Zy houd in de rechter hand een mes, als ofſe yemand daer mede wilde ſteken, om dat de laſteraer een dootſlager is, en voor ſoo veele als men haere verkeertheyd aensiet, ſoo berooft zy de ziele van die kracht, waer door zy leeft. Waer over David in ſijn 57 Pſalm ſeyt, de tanden der menſchen kinderen, zijn hare wapenen, en hare tonge is een ſcharp ſwaerd.
De muys of ratte die zy in hare ſlincker hand heeft, daer by gelijckt Plautus de Achterklappers en Laſteraers, want gelijck dieſelve altijt ſoecken van andere luyden ſpijſe of andere dingen te knagen, alſo doen oock de laſteraers, diewelcke knagen, verſtooren en verteeren de eere, en al het goede en ſchoone, dat zy in ’t menſchlycke geſlachte konnen vinden.