Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Memoria grata

‘Memoria grata. Danckbaere Geheughnisse van de ontfangene Weldaeden’ door Cesare Ripa

Afkomstig uit Cesare Ripa et al. (1644) Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants, Amstelredam: Dirck Pietersz Pers, p. 139-141. Publiek domein.

[ 139 ]

Memoria grata. Danckbaere Geheughniſſe van de ontfangene Weldaeden.

EEn aengenaeme Ionge Dochter, die gekroont is met een tack vol Geneverbeeſien, houdende in de hand een groote Spijcker, ſtaende tuſſchen een Leeuw en Adelaer.
Zy wort met een Genevertack gekroont, en dat om drie reedenen, d’eene, om dat zy noyt wormſteeckigh, verout noch vermolſemt wert, even gelijck een goede Memorie nimmer eenigh verderf van vergetentheyt gevoelt noch veroudert, en daerom wortſe jongh geschildert. De tweede reeden is, om dat de Geneverboom, gelijck Plinius ſeyt, nimmermeer haere blaeders laet vallen, alſo behoort een Man de weldaed die hem is aengedaen, nimmermeer uyte gedachten te laeten vallen. De derde reeden is, dat deſe beeſien, gediſtilleert met andere kruyden, de Memorie ſtercken, en dat Lavendeel mette aſſche, van deſe Geneverbeeſien, opgeſoden, de gedachtniſſe ſeer vorderlijck is, gelijck [ 140 ]Gualtherus en andere Natuyrkundigers verhaelen. Caſtor Durantus ſeyt, dat de Geneverbeeſien de herſſenen ſtercken en een goede Memorie maecken, ’t welck die geene moet onthouden, die daer weldaet heeft ontfangen.

De Spijcker die zy in de hand heeft, is uyt dit ſpreeckwoordt heer gekomen, datmen de Weldaet met een ſpijcker in de balck moet vast maken, dat is datmen de Geheughniſſe van de Weldaet altijt moſt gedencken. Datſe tuſſchen den Adelaer en Leeuw in ſtaet, bediet, dat alhoewel deſe Dieren van de reeden zijn berooft, zy nochtans een danckbaere Geheugniſſe, tegen hunnen Weldoender, hebben beweeſen. Voor ſoo veele de Leeuw belanght, getuyght Gellius, hoe Appianus de Griexſche Historyſchrijver verhaelt, ’t geene hy niet heeft gehoort, maer dat hy met ſijne eygene oogen binnen Romen, in de groote ſchouwplaetſe heeft geſien, terwijl de beeſtejacht aldaer geſchiede: En datter een ſlave Androdus, of Antroclus, in ’t perck wierde geſtelt, alwaer een ſchricklijcke en vervaerlicke Leeuwe tegen uyt quam. Maer ſoo haeſt ſagh hy deſen Antroclus niet, of hy ſtaerooghde verbaeſt op hem, en nae dat hy hem naederde, ſtreelde hy hem met lecken aen handen, voeten, en met quiſpelſteerten oft een hondeken was geweeſt. Antroclus die eerſt, door vreeſe van dit dier, was beſtorven, begoſt nu, uyt ſijn half doode ziele, wederom moet te ſcheppen, en ſtaerende op den ſtreelenden Leeuwe, ſcheent niet anders of zy, hunne kenniſſe vernieuwende, malkanderen, met onderlinge liefkoſerien, verwillekomen en omhelſden. ’t Volck dat met groote blijdſchap alle deſen handel aenſag, begoſt met veele gejuygs ſich hier over te verwonderen. Antroclus voor den Keyſer gebracht zijnde, wierde hem afgevraegt, waer door dit wreede Dier tegens hem ſoo sachtmoedigh was? antwoorde, dat hy in Africa daer mede al lange hadde kenniſſe gehad, want alſoo ſijn Heere Oud Burgemeeſter te Romen was, dat hy door menigvuldige ſlagen, ſich hadde verſteken in eenſaeme en woeſte plaetſen, en dat hy om den brand der Sonne, die aldaer groot is, ſich in ſeker hol hadde begeven, alwaer hy naulijx was ingeraeckt, of daer quam deſe Leeuwe in, die ſeer gequetſt was en jammerlijk huylde, daer in hy ſeer verſchrickte. De Leeuwe was evenwel met een nedrigh weeſen, als of hy hulpe verſochte, tot hem gekomen, en ſijnen poot nae hem oplichtende, ſoo ſagh hy dat die ſeer was bebloet, en alſo hy meende dat hy daer aen groote pijne moſt lijden, ſoo nam hy dienſelven in der hand, en trocker een ſcherpe doorne uyt, de wonde ſuyverende. De Leeuw, door deſe geneſinge vertrooſt, had hem voorts alle vriendſchap beweſen, en in ſijnen ſchoot ruſtende, had hy drie geheele Iaeren, in ſijn hol overgebracht, levende van ſijn roof, koockende, by gebreck van vier, het beſte daer van in de Sonne, die aldaer ſeer ſterck was. Nae dat hem evenwel dit wilt en beeſtigh leven had begoſt te verdrieten, was hy, terwijl de Leeuw op der Iacht was, daer van geloopen, ſoo dat hy nae drie daghreyſen in handen van een hoop ſoldaten was gevallen, van dewelcke hy bekent zijnde, was uyt Africa te Romen gebracht, alwaer ſijn Meeſter alreede was wedergekeert: diewelcke hem als een verloopen ſlave ter dood veroordeelt hebbende, om voor de Dieren geworpen te worden, ſoo was deſe Leeuwe oock aldaer te Romen gevangen gebracht: Diewelcke der verledene Weldaet gedenckende, ſijnen Weldoender met geene ondanckbaerheyt wilde vergelden, maer hem liever alle vriendſchap bewyſen. Waer over [ 141 ]Antroclus van de ſtraffe wierde vry gekeurt, en door ’t beſluyt des Volx wierde hem deſe danckbaere en beleefde Leeuwe vereert, die hy met eenen ſeer braeven halsband gebonden, door geheel Romen omme leyde: den welcken ’t Volck ontmoetende, tot hem ſeyde: Siet hier, deſe Leeuwe is de Waerd van deſen Man, en deſe Man is de Medicijnmeeſter van deſen Leeuwe.
Soo veele den Adelaer belanght, daer van verhaelt Crates van Pargameno, datter ſeſtien Mayers ſeer verdorſt zijnde, ſeyden, tot eene van haere Medegeſellen, dat hy ſoude heene gaen om Water te halen: deſe vint ter ſyden de Fonteyne eenen Adelaer, die by nae verſtickt was van een groote Slange, als die des Aedlers hals met veele krullen hadde omſlingert, en hy ſijne Seyſſen by hem hebbende, houwt den Slangh in ſtucken, en liet den Adelaer vry vliegen. De Mayer dit gedaen hebbende, keert wederomme met ſijn vat vol Waeters, gevende aen ſijne kameraets ’t ſelve te drincken, en willende daer na oock ſelve drincken, ſoo komt de Adelaer met een barſt aengevlogen, en ſmijt hem ’t Waeter van den mond af, op der aerde: de Mayer ſulx tot een teycken van groote ondanckbaerheyt duydende, als hebbende den Adelaer verloſt, ſagh dat ſijne Mackers, die daer van gedroncken hadden, nedervielen en haeſtigh ſtierven: ſoo dacht hy, dit Waeter moſt vergiftight zijn: en hy bemerckte terſtont, dat dit gedaen was van den Adelaer, om de weldaet te vergelden, die hem was beweſen.
Deſe ſaecke is oock gedenckwaerdigh te vertellen, die Plinius gedenckt, dat in de Stad Seſto, een Stad in Thracien, een Maeghdeken was, die eenen Adelaer hadde opgebracht, welcke Adelaer om danckbaerheyt, aen ſijnen weldoender te bewijſen, ſoo bracht hy altijt aen ’t Maeghdeken den roof, dien hy hadde gevangen: en als ’t Maeghdeken was geſtorven, en op het Lijck-hout ſoude werden verbrant, ſoo ſtorte ſich de Adelaer van ſelf in de vlamme, en verbrande te gelijck met het Maeghdeken. Daer by maghmen af nemen dat de Leeuw Koning is van de aerdſche Dieren, en de Adelaer Koninginne van alle Vogelen in de locht, en hoe eedelder dat een Perſoon is, hoe hy oock Moediger en Manhaftiger behoort te weſen, om de danckbaere gedachteniſſe van de ontfangene weldaeden in waerden te houden.