Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Offesa

← In­dul­gen­tia Gor­dia­ni

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al. Of­fe­sa. Aen­ran­din­ge, be­scha­din­ge, on­ge­lijck, p. 23-24

Aris­to­cra­tia. Adel­re­gee­rin­ge →

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 23 ]

Offesa. Aenrandinge, beſchadinge, ongelijck.

EEn lelijcke vrouwe, wiens kleed roeſtachtig ſal zijn, geheel met tongen en meſſen, houdende met beyde handen een roer, als of zy wilde ſchieten: op der aerde ſtaen twee honden, die een yſere vercken willen aenranden, ’t welck om ſich te verweeren tegen den aenval der honden, ſich als in een kloot geeft, en ſijn ſcherpe borſtels vertoont, waer op zy haere tanden bloedig bijten.
Aenrandinge of beſchadiginge is een onrechtvaerdig ſtuck, met voorweeten gedaen en met opſet, om den perſoon aen te randen, die daer door, tegens ſijnen wille, ſchade lijd. En Ariſtoteles verhaelt dat de beſchadiginge anders niet is, als om een ander, buyten ’t geene de wetten bepaelen, vrywilligh ongelijck te doen.
Daer zijn veele quetſingen, waer mede men, ſoo veele ’t recht aengaet, dat ſelve overtreet: maer wy verſtaen hier te ſpreken van ſoodaenige, die een ander beleedigen, ’t zy met woorden of wercken.
Zy word door een vrouwe afgebeeld, om eene te vertoonen, die eens anders eere quetſt, ’t welck boven al een ſaecke is van ſeer grooten gewichte.
Lelijck iſſe gemaelt, om datter geene lelijckheyt is, die daer by is te vergelijcken, alſoo zy doet tegen ’t geene dat recht en eerlijck is. Het roeſtige kleed druckt uyt, het quaed en ſchandelijck voornemen van den beſchadiger, dat den roeſt gelijck is, ’t welck over al, waer men ’t by leyt, ſchade doet, en andere dingen verteert.
De tongen en meſſen op ’t kleed, bedieden dat de laſteraer, niet alleene met woorden, maer oock metter daed beſchadight: [ 24 ]dan alles wat niet nae het recht is, wordt onrecht geheeten, ’t zy dat het met woorden of wercken geſchiet. Diogenes vergelijckt de tongen by meſſen: want als hy eenen Iongeling oneerlijck hoorde ſnappen, ſeyde tot hem, ſchaemdy u niet, dat ghy uyt een yvoren ſcheede, een mes van loot treckt. David ſeght: haer tonge is een ſcherpſnijdend ſwaerd. Zy houd met beyde handen een roer om een ander te beſchadigen: Want men moet daer by verſtaen, die geene, die daer vrywilligh beſchadight, en niet by geval. Want by de ongerechte werckinge word de wille gebruyckt, die op ’t eynde ſiet, doende vrywilligh leelijcke en quaede dingen. Dies Auguſtinus ſeyt: Men moet daer of niet ſien wat de menſche doet, maer uyt wat gemoed en wille ſulx heerkomt. De aenrandinge die de honden op ’t yſere vercken doen, als geſeyt is, vertoont dat de ſchaede, diemen door de gramſchap doet, niet is de oorſaecke noch aenvangh van ’t gene yemand door gramſchap doet, maer die geene, die een ander tot gramſchap terght. En daerom kan men daer van ſeggen:

Wie wil quetſen, word gequetſt.