Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants/Tregua (1)

Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants (1644) door Cesare Ripa et al., vertaald door Dirck Pietersz Pers

Tregua. Bestant of Stillestant des Oorloghs door Giov. Zaratino Castellini, p. 46-48

Uitgegeven in Amstelredam door Dirck Pietersz Pers.

[ 46 ]

Tregua. Beſtant of Stilleſtant des Oorloghs, van den Heere Giov. Zaratino Caſtellini.

EEn vrouwe die midden in een ſtille Zee, op een eylandeken ſit, boven een hoop toegebonden spieſſen, of ander krijghsgereetſchap. Zy ſal voor de borſt gewapent zijn als Bellona, met een ſtormhoed op de rechter knie, en de rechter hand daer boven op, waer mede zy een ſtock vaſt hout, alwaer deſe twee viſſchen, als de Zeeſnoeck en de Harder, te ſaemen verbonden zijn. Mette ſlincker hand hout zy een katte en een hond aen een touw vaſt, die ſtille en vreedſaem by malkanderen ſitten.
Marcus Varro bepaelt het Beſtant op tweederley maniere: de Stilſtant des Oorloghs, ſeyt hy, is een leger-vrede van weynigh dagen, of het Beſtant is een verpooſinge van den krijgh; welcke bepaelingen A. Gellius niet behaegen, maer hem behaegen veel liever korte en ſoete beſchrijvingen, als volmaeckte bepaelingen: en ſoo veele als het tweede aengaet, ſeyt hy dat het meer aengenaem, als klaerlijck bepaelt is. Om dat de Griecken ſeggen, dat het woort Ecechiria bediet, datmen de handen moet te huys houden; want men magh dan niet vechten. Soo veele het eerſte belanght, ſeyt hy, datſe geen vrede kan worden genaemt, om dat de oorlogh noch op haere vrye voeten ſtaet,

alhoewel de daedlijckheden ophouden. Men kan ’t oock geen legervrede heeten, of die in ’t veld gemaeckt is, of in de beſchansingen of hutten der ſoldaeten, want men maecktſe oock buyten ’t veld en buyten de hutten der ſoldaeten; Zy is oock niet van weynigh dagen, maer oock van maenden. Livius verhaelt in ’t x boeck dat de Romeynen drie maenden ſtilleſtant aen die van Carthago hebben gegeven, en ſes maenden aen den tyran Nabides van Lacedemonien. Quadrigatius ſeyt oock in ’t eerſte van ſijne Iaerboecken, dat Cajus Pontius Samnitus van den Romeynſchen Dictator een Stilſtant verſochte van ſes uren, ſulx dat de Stilſtant, gelijck Varro ſeyt, niet altijt is van ſeeckere dagen, maer oock van ſeecker uren en maenden. Men leeft oock in T. Livius, dat Perugia, Cortona en Arezzo, die als hoofden van Toſcana waeren, verſoeckende vrede vanden Romeynen, haer een Beſtant is toegelaeten van 30 Iaeren. En ſoodaenigh Beſtant van 30 [ 47 ]Iaeren is van de Athenienſers met die van Lacedemon gemaeckt, als wanneerſe Eubea hadden t’ondergebracht. Dieſelve Livius verhaelt, dat van de Romeynen aen die Vejetanen een ſtilleſtant van 20 en 40 Iaeren was toegelaeten; noch verhaelt hy, dat de Vejetanen geſanten nae Romen ſonden, en maeckten een ſtilſtant van hondert Iaeren, gelijck aen Cerus oock een ſtilleſtant van hondert Iaeren was vergunt. Weſende dan het Beſtand van uren, dagen, maenden, jaeren, van korte of lange tijd, ſoo kan men ſeggen, dat de ſtilſtand is eene overeenkominge van de opſchorſinge der wapenen, voor een ſekere bepaelde tijd. Men moet oock de beſchrijvinge niet naelaeten, waer in de voorwaerden van den ſtilſtant begrepen worden, want daer in wort ſeeckerheyt gegeven aen de ſaecke en aen de perſoonen, terwijl noch het verſchil niet geeyndight is. De afkomſt van ’t woord Stilleſtand of Beſtand is klaer, want ſoo lange het verbond en de handelinge duert, houtmen op van oorlogen, tot de tijt van ’t verdragh toe.
De vinder van den Stilſtand, nae dat Plinius in ’t vii boecks lvi cap. ſeyt, is geweeſt Licanor, en Theſeus van de verbonden. De Rechters ſoo wel van den Stilſtand als van de Verbonden, waeren de Feciales of Heerhouten. Maer ick ben van gevoelen, dat de eerſte die den Stilleſtant voorgeſtelt heeft, geweest is Priamus Koningh der Trojanen, diewelcke nae een doodlijcke ſlagh tegens den Griecken gehouden, ſijnen Geſante ſont aen Agamemnon, Veldoverſte der Griecken, om Stilſtand te maken, ten eynde een yder ſijne dooden mocht verbranden, gelijck Homerus in ſijn vii Iliad. verhaelt, als datmen Idæus ſoude ſenden, om de dooden te verbranden, maer datmen daer nae wederom ſoude vechten, om te ſien by wien de overwinninge ſoude blyven. Welcke Stilſtand by Agamemnon wierde aengenomen, en den ſcepter ten Hemel keerende, ſwoer hy dat hy dien Stilſtand onverbreecklijck wilde houden. Het onderſcheydt tuſſchen Fœdus Verbont, en Induciæ Stilleſtant, is groot, want men maeckt Stilleſtant voor een korte of lange tijt; maer Fœdus is een eeuwigh Verbont van vrede en vriendſchap.
Zy ſit op een Eylandeken in ’t midden van een ſtille Zee, om te betoonen, dat terwijl de Stilſtant duert, de Zee oock ſtille is, maer niet altijt, want zy barſt in ’t eynde uyt tot storm en onweder: en gelijck, wanneer het onweer ophout, men ſeeckerlijck midden in Zee magh vaeren, also maghmen oock wanneer het onweder van de wapenen ophout, ſoo lange de Stilſtant geduert, veyligh en in ’t midden van des vyands landen vaeren en trecken.
Zy ſit op een hoop toegebonden ſpieſſen, want alhoewel de wapenen in den tijd van den Stilſtand, ruſten en wegh geleyt worden, ſoo ontgortmen dieſelve wederom als die ten eynde is, en ſtaet dan de krijgh weder op ſijn vrye voeten.
Zy heeft den borſt gewapent als Bellona, om dat het volck ten tijde van Stilſtand de ſorge van den oorlogh noch in de borſt leyt, alhoewel men van de wapenen ophout.
Zy hout al ſittende den ſtormhoed op de knie, en niet op ’t hooft, om ten meeſten deel, de ruſte uyt te drucken, die men heeft ten tijde van den Stilſtant, en zy heeft den hand daer op, om te vertoonen, datſe vaerdigh is, den Stilſtant geeyndight zijnde, die wederom op ’t hooft te ſtellen.
De Zeeſnoeck en de Harder, zijn een beeld van den Stilſtand, want dieſelve viſſchen, alhoewelſe doodlijcke vyanden zijn, plachten niet te min op eenen ſeeckeren tijd te vergaederen, gelijck de Natuerſchrijvers verhaelen, en daerom zijnſe oock om de ſpieſſe gehangen, om te vertoonen, dat door de overeenkominge van den Stilſtant, de partyen verbonden zijn, om vereenight te blijven, ſonder een ander te beſchadigen, weſende niet geoorloft, yemant hinder of gewelt te doen, en de roede van vrede te breecken, te weeten, de wet des Beſtants, want wie het Beſtant breeckt, doet gewelt aen het Recht der volckeren, gelijck T. Livius in sijn xl boeck verhaelt, houdende die voor bedriegers. De Veldheer, ſeyt hy, gaet by alle toegangen, en vermaent den krijghsluyden, haer den haet met alle prickelingen inſcherpende, en het bedrogh der Vyanden verwijtende, dat zy Vrede verſocht hebbende, haer Stilſtant was vergunt, en dat zy ten tijde van den Stilſtand, tegens het Recht der Volckeren waeren gekomen om het Leger te beſpringen.
De Carthagineſers waeren bedrieghlijck, die den eerſten Stilſtant tegens de Romeynen hebben geſchonden, die op een dach nae [ 48 ]uyt was, als Livius in ’t xx boeck verhaelt. Bedrieglijck waren de Longobarden, die onder de regeeringe van Mauritius den Stilleſtand, in Italien, dickwils braecken. Bedrieghlijck waeren de Thraciers, diewelcke van de Beotiers by het moras Copaide overwonnen zijnde, vluchteden in Helicona, en maeckten Beſtant metten Boetiers voor vijf dagen, gelijck Suidas verhaelt, in welcken tijd, de Beotiers, met opſetten raede, daer uytſcheyden, verſeeckert zijnde van de overwinninge en van den Stilſtand, en terwijl zy aen Minerva Itonia offerden en haere gastmaelen hielden, als Poliænus ſeyt, zijn zy by nachte, vanden Thraciers, beſprongen, ten deele doodgeſlagen, en ten deele levendigh gevangen. De Beotiers klagende aen haere vyanden, van dat zy den ſtilstand hadden geſchent, ſoo antwoorden de Thraciers, dat zy Beſtant hadden gemaeckt van dagen en niet van nachten. Met groote redenen worden deſe van Cicero beſtraft in ’t eerste boeck van ſijne Burger-plichten, om dat zy onder eene quaedaerdige en liſtige uytlegginge vande Wet onrecht deden: gelijck die gene, diewelcke met ſijnen vyand voor 30 dagen Beſtand hadde gemaeckt, by nachte quam en verwoeſtede de velden, ſeggende dat hy Beſtant van dagen en niet van nachten, hadde gemaeckt.
Om beter de verbinteniſſe dieder in den Trefves of Stilſtant wort gemaeckt aen te wijſen, ſoo hebben wy een Hond en een Katte te ſaemen gebonden, om dat het Verbondt van ’t Beſtandt, de gemoederen der vyanden en der tegenſtrevige, te ſaemen koppelt, die alſdan in tijde van Beſtant ruſten, en in vrede blyven. Maer dieſelve geeyndight zijnde ſoo zijnſe als de Honden en Katten, die wel dickwils te ſaemen zijn vereenight, maer in korter tijt daer nae malkanderen wederom plockhayren.