Nieuwe Tijdinghen/1620/3 juni
| ← [ca. 3 juni] 1620 | Rotterdamsche nieuwe Tijdinghen, hoemen daer de Arminianen om haer Predicken vervolght, plundert, slaet ende schoffierlijcken mis-handelt
[Nieuwe Tijdinghen], Boekje Aa, [woensdag] 3 juni 1620 |
Rotterdamsche nieuwe
Tijdinghen, hoemen daer de Arminianen om haer Predicken vervolght, plundert, slaet ende schoffierlijcken mis-handelt.
Nv eerst Ghedruckt den 3. Junij 1620.
T’Hantwerpen, By Abraham Verhoeven, op de Lombaerde veste, inde gulde Sonne. 1620.
Met Gratie ende Privilegie.Aa.
[ 2 ] [ 3 ]
DEn thienden Mey hebben de Rotterdamsche Arminianen wederom buyten, by Ommorden, wesen Predicken, met een goet getal so mans als vrouw-Persoonen; Doch wierden ter halver Predicatie ghestoort, door de aenkomste vanden Dijck-Grave Duyn Claessen, met drye Officiers oft Dief-leyders: want also de lieden niet begheerden bekent oft opgheschreuen te zijn, zijnse voor wt ghetrocken: Dan alsoo Duyn Claessen haer herder opvolghde van de Vrouwen wel konden gaen, ende hy bynaest onder den Troup hadde gheweest, bleuen ten lesten ontrendt xx. mans persoonen staen, segghende teghen Duyn dat hy wederkeeren soude, ouermidts sy noch hem, noch yemandt anders misdaen hadden. Maer een vande Diefleyders sprong voor uyt, meynende een wt den hoop te doorsteken, maer de man de steec ontwijckende isse alleen ter zijden door t’wambeys ghegaen. Doen ging [ 4 ]t’spel aen. Duyn Claessz trock van leer, doch wiert terstont met eenen steen op den arm gheworpen dat hem t’geweer wt de handt sprongh: Daer nae kreegh hy noch een steen op t’hooft dat hem den hoedt af viel. Noch een Officier oft Diefleyder dreyghende met een kort Pistool te schieten wert hem dat wt de handt gheworpen: Een ander Diefleyer is deerlijck met stocken af-gesmeert. Duyn nam de vlucht in een huys, ende sondt een van zijn Diefleyers nae de Stadt om Soldaten te halen die hem inde Stadt souden brenghen. Daer en tusschen Predickten de Arminianen wederom met vreden. Wt de Stadt wierden 40. Fransche Soldaten, alleen met zijd-gheweer, nae Duyn ghesonden om hem te halen: ondertusschen wierden de Poorten ghesloten; Doch aen de Oost-poort quamen soo veel Borghers binnen en buyten, ende daer was soo grooten murmureren onder t’volck, dat het scherp stondt oft t’soude op een vechten en slaen wt-gecomen hebben: Doch door dien eenighe voorsichtighe Borghers de saecken wat middelden ende ten besten spraken, ist noch al in stilte afgeloopen.
Dit aldus ghepasseert zijnde, zijn de Borgers des Sondaeghs daer nae wederom buyten gaen Predicken onverstoort. Ende inde weke daer aen hebben de Calvinisten ende hare Heeren wtghestroyt datmen gheen Soldaten meer soude nae buyten senden om de verghaderinghen te stooren; Het welcke vele Borghers moet ghegheuen heeft: doch dit was alleen wt schalckheydt soo uyt ghestroyt om te beter de Borgherije in lijden te krijghen, ghelijck de uytkomste gheleert heeft, ende wy hier verhalen sullen.
Want alsoo nv vele vande Borghers hope hadden dat sy de Predicatie soo onghemoeyt souden moghen hooren alsse inde voorleden Sondagh ghehoort was, zijnse geresolveert gheweest met eenen grooten hoop wederom de Predicatie te gaen hooren: Doch zijnder tusschen saterdag ende Son[ 5 ]dagh den 24. Mey eenighe Soldaten buyten ghelaeten die haer seluen hier en daer hebben ghestroyt ende heymelijck ghelegert. De Borghers zijn gheghaen achter de kleywegh een half ure buyten de Stadt, soo datter een verghaderinghe was van ouer de twee duysent menschen. Daer nae zijn mede uytghetrocken Duyn Claessen met den Onder-Schoudt gheassisteert met eenen hoop Soldaten. Dese twee hebben haer seluen verdeelt; de Onder-Schoudt met een deel Soldaten ghingh nae de Kley-wegh, en voorts nae de verghaderinghe: Duyn Claessen trock opwaerts nae den Berghschen hoec, eenen Troup Soldaten by hem hebbende. De Onder-Schoudt by de vergaderinghe comende zijn de Soldaten daer op in gevallen: De Borgers wapenloos sijnde weken ende verstroyden: doch waerse quamen vonden haer aen allen kanten met Soldaten bezet. Eenighe stelden haer ter weer soo datter aen wederzijden eenighe ghequetst wierden. Sommighe Borgers zijn gheweken met haere Huys-vrouwen nae Poldervaert, ende vervolght wordende vande Soldaten, ende haere Vrouwen niet verder konnende loopen, zijn drije oft vier Notabele Borghers met haer Huysvrouwen gevallen in een schuyt, ende voeren op d’ander zijde vande Gracht: eenighe Soldaten een plack krijghende, zijn haer gevolcht, ende hebben met Spiessen en Rappiers soo nae haer ghesteken (al hoe welse haer selfs Randtsoen en Gheldt presenteerden) datse schenen niet anders als den doodt te verwachten en hadden: waer ouer sy, uyt desperatie, ten lesten were gheboden hebben: Soo dat een onder de Spies is gheschoten, ender heefter twee te ghelijck by den kop ghevadt, doch ist den eenen ontworstelt ende meende den Borgher te doorsteken, doch wiert met een pols soo op zijn hooft geklauwt dat hy suysde, ende zijn Spies liet vallen: Sy hebben den anderen de Spies ontweldight, ende hebben also een Soldaet daer mede door zijn been oft Die gesteken: De Vrouwen oock hielpen ende braken een Rappier voor haer knien [ 6 ]in stucken. Dese dus haer geweer quijt zijnde zijn de voorsz. Borghers naer ghevolcht, roepende om haer gheweer, tot datter noch neghen Soldaten aen quamen, ende op de voorsz. Borghers ende Vrouwen mede aenvielen, om de selve te vermoorden. Een vande voorsz. eerste Soldaten quam volslaeghs op een Borgher gheloopen, meenende hem te doorsteken, maer den Borgher versettende met de slincker handt, is dien steeck maer ter zijden door zijn kleederen ghegaen, ende hy den Soldaet invallende, heeft hem by den kop ghevat, ende onder den voet gheworpen: Een ander Soldaet meende hem van achter te doorsteken, maer een Boerinne is daer tusschen geschoten met eenen Roey-riem, ende heeft den steeck neder gheslaghen. Onderwijlen quam den Onderschout diense meenden met reden en smeecken te bewegen om haer vanden overlast te beschutten. Doch heeft hy den goeden man, die zijn leuen so hadde ghedefendeert, met eenen stock wel ellendelijck als een hondt gheslaghen. Onderwijlen zijn de Vrouwen ende manspersoonen, ende by namen een Vrouwe die opt’ uyterste swangher ghingh, ende welckers man (als voorseyt is, so qualijc was ghetracteert daer en op andere plaetsen schandelijck gheplundert berooft en schoffierlijcken mishandelt. Daer zijn Vrouwen tot op haere hemde toe uytgheschoten. Ondertusschen zijnder noch eenen goeden hoop vrouwen en mans gevlucht verder van de stadt, ende comende by den Berchschen hoeck, meynende den Beyr ontloopen te wesen, zijnse inden muyl vanden Wolff ghevallen: want daer stont Duyn Claessen met zijn Grijpvoghels die al droncken en zadt ghemaeckt waren, die de Vrouwen ende mans terstont aentasten, de selue slaende ende alles uytschietende, selfs tot op haer hemde, so datse vande Boeren ende Boerinnen kleederen hebben moeten leenen om inde Stadt te comen. De Soldaten t’volc gheplundert hebbende isser Coopdag terstont aldaer gehouden, so dat de luyden daer haer eygen kleederen hebben moeten [ 7 ]coopen: ende dat het Notabelste is, also de Borgers gheen Ghelt op haer en hadden, is Duyn Claessen aende Soldaten daer Borgh voor ghebleuen, midts dat hy wederom Notabele Burghers heeft ghedwonghen aen hem Borgh te blijuen, dreygende de selue anders by den kop te vatten, ende in een gadt te smijten: De Vrouwen en andere nv meest haer goedt, uytghenomen Gheldt, Buydels, Ringen etc. weder-ghekreghen hebbende op sulcken Rantsoen als ghezeyt is, sijn by Duyn ghebleuen, uyt vreese van noch eens gheplundert te worden indiense van Duyn hadden ghescheyden. De Soldaten hebben op den Hoeck haer seluen wel vol zitten drincken, ende zijn eerst snachts ten twaelf uren inde Stadt ghecomen. Een goedt Burger rechts buyten de poorte met zijn Dochter wandelende ende gheen ghedachten hebbende inde verghaderinghe te gaen, is vande Soldaten gheplundert van mantel, hoedt, Borse, Geldt, ende zijn Dochter van al haer Silver ende Juweelen: so hebbense oock noch met verscheyden andere ghehandelt. De andere Soldaten die byden Onder-Schoudt hadden gheweest, zijn op den avont inde schemeringhe inde Stadt ghecomen, met eenighe gheplunderde Borgers: De Borgherije eenighe Soldaten siende met den Buydt incomen, hebben dat niet wel connen verdraghen, so datter eenighe teghen malcanderen raeckende sommighe ter weder zijden ghequetst zijn: Ende t’was gheschapen dat de Stadt in een Bloed-badt hadde ghestaen. De Soldaten hebben oock den gheheelen nacht inde Wapenen ghebleuen wt vreese van ouervallen te worden: Doch is alles noch verdraghen ende ter neder gheleyt.
Des anderen daeghs isser een Soldaet in des Predicants Lansberghen huys ghevallen, ende heeft hem met zijn Huysvrouwe gheslaghen, ende groote insolentie bedreuen. In Somma de Soldaten makent alhier oftse korts daer wilden uytgheboent worden. De Arminianen worden alle daghe teghen de Gommaristen meer verstaelt ende [ 8 ]meenen noch t’Predicken niet te laten. De Predicanten zijn oock seer hertigh om alle perijckelen uyt te staen, het welcke de Ghemeenten groote couragie gheeft.
Den 27. Mey meenden die van Rotterdam weder buyten te ghaen Predicken, doch wierden de Poorten ghesloten, ende is sulckx daer door beledt. Doch de Boeren van zeven oft acht omligghende Dorpen aldaer zijn met een groote menichte vergadert, ende hebben so ghepredickt.
Den 28. Sijn die van Rotterdam wederom in ghoeden ghetale buyten gheweest, ende hebben ghepredickt onverstoort. Des daeghs daer aen hebben sy weder met een goeden hoop, smorghens vroegh ten 7. uren buyten gepredickt.
Dit is alleenlijck t’ghene tot Rotterdam ghepasseert is Leest voorder wat onlanghs tot Harlinghen, S’Graven-Hage, Leyden, Briel, Nimmegen, Horen, en Campen, en Vrieslandt is gheschiedt.
Met Gratie ende Priuilegie.
_p_7_ornament.jpg)