Van de natuuronderzoekers zijn er slechts weinigen, die zich op meer dan een vak der natuurwetenschap toeleggen, en van die weinigen slechts enkelen, die wetenschappelijke reizen ondernemen. Onder de laatsten mag alex. v. humboldt als zeldzaam voorbeeld genoemd worden. Na vijftig jaren natuurstudie gaf hij zijnen Kosmos uit, waarvan wij nog altijd het laatste gedeelte verwachten. Als reiziger had hij het zeldzaam geluk, niet gelijk de wereldreizigers de kusten, maar het binnenland van twee werelddeelen, Amerika namelijk en Asia te leeren kennen. Zijne wereldbeschrijving vangt hij aan van den sterrenhemel, beschouwt vervolgens ons planetenstelsel en daarna onze aarde met hare planten en dieren en eindigt met den mensch. Zoo poogde hij als wereldburger de wereldkennis zich eigen te maken met hare geschiedenis en wetten. Tot dat einde beoefende hij de natuurstudie als een geheel van wetenschap en bezocht de wereldsteden en geleerden, om zich met de kundigheden van dezen te verrijken, en sloot de letterkundige studiën niet uit van zijne bemoeijingen, en toog na zoodanige voorbereiding op reis, nacht en dag bezig om de natuur in haar geheel te overzien, althans vertrouwd met haar te worden, die aan hem vooral hare geheimenissen openbaart, die haar als een groot organisch geheel tracht voor te stellen. Tegen die wijze van voorstelling hebben zich, ik weet het, velen verklaard, bewerende dat het één mensch niet gegeven was dat alles met zijn verstand te omvatten; dat, om naauwkeurige kennis te verkrijgen, het veiliger was zich op een bepaald
