16
godsdienst en de tegenwoordige vorm van het huwelijk. Hij wist wat hem wachtte als hij dezen aantastte: algemeene verachting door de officiëele maatschappij, het verlies zijner geheele maatschappelijke positie. Maar hij liet zich niet afschrikken om ze flink aan te vallen en het geschiedde zooals hij voorzien had. Verbannen uit de officieele wereld, doodgezwegen door de pers, verarmd door mislukte kommunistische plannen in Amerika, waarvoor hij zijn heele vermogen ten offer bracht, wendde hij zich direkt tot de arbeidersklasse en bleef in haar midden nog 30 jaar werkzaam. Alle maatschappelijke bewegingen, alle werkelijke vorderingen die in Engeland tot stand zijn gekomen in 't belang der arbeiders, knoopen zich vast aan den naam van Owen. Zoo zette hij in 1819 na vijfjarigen strijd de eerste wet door op de fabrieken tot beperking van vrouwen- en kinderarbeid. Zoo presideerde hij het eerste kongres, waarop de Trades-Unions van heel Engeland zich vereenigden tot één groote vakvereeniging. Zoo voerde hij als overgangsmaatregelen tot de geheele kommunistische inrichting der maatschappij aan den eenen kant de koöperatieve vereenigingen in (verbruiks- en produktieve vereenigingen) die sinds dien tijd het praktisch bewijs hebben geleverd, dat zoowel de koopman als de fabriekant zeer goed te ontbeeren zijn; aan de andere zijde arbeidsbazars, inrichtingen ter ruil van arbeidsprodukten door middel van arbeidsgeld, waarvan het arbeidsuur de eenheid vormde; inrichtingen, die noodzakelijk moesten schipbreuk lijden maar voorloopsters waren van de latere ruilbanken van Proudhon, hierin zich alleen van dezen onderscheidende, dat zij niet het algemeene heilsmiddel voor alle maatschappelijke rampen vormden, maar alleen een eerste schrede voor een veel
