17
hooger ontwikkelden vorm der maatschappij waren.
De beschouwingswijze der utopisten heeft de socialistische voorstellingen der XIXe eeuw lang beheerscht en doet dit gedeeltelijk nog. Alle Engelsche en tot vóór korten tijd alle Fransche socialisten huldigden haar, ook het vroegere Duitsche socialisme met Weitling inkluis behooren daartoe. Het socialisme is hun de uitdrukking der absoluute waarheid, verstand en recht en behoeft slechts ontdekt te worden, om door eigen kracht de wereld te veroveren; daar de absoluute waarheid onafhankelijk is van tijd, ruimte en menschelijke geschiedkundige ontwikkeling, is het enkel toeval wanneer en waar zij ontdekt werd. Daarbij is dan de absoluute waarheid, verstand en recht weder verschillend bij elk hoofd eener school; en daar bij elkeen de bizondere soort van absoluute waarheid, verstand en recht wederom bepaald wordt door zijn subjektief verstand, zijn levensvoorwaarden, zijn mate van kennis en denkvorming, daarom is er in die botsing van absoluute waarheden geen andere oplossing mogelijk dan dat zij tegen elkander worden stuk gewreven. Daaruit kon slechts te voorschijn komen een soort van doorsneê-socialisme, zooals het indedaad tot heden heerscht in de hoofden der meeste socialistische arbeiders in Frankrijk en Engeland, een bont mengelmoes, bestaande:1. uit de minder aanstoot gevende kritische meeningen;2. uit de ekonomische grondstellingen en maatschappelijke begrippen over de toekomst van de verschillende stichters der socialistische richtingen, een mengelmoes dat te gemakkelijker wordt saamgesteld, naarmate de scherpe hoeken van de enkele bestanddeelen in den stroom der debatten zijn afgeslepen evenals ronde kiezelsteenen in een beek. Om het socialisme tot een wetenschap te maken, moest het eerst worden geplaatst op den bodem der werkelijkheid.
