31
moeten zijn. Deze middelen zijn niet uitvindingen van het hoofd, maar worden door middel van het hoofd ontdekt in de aanwezige materieele feiten der produktie.
Hoe is het nu gelegen met het moderne socialisme?
De bestaande maatschappelijke regeling—dit is tamelijk algemeen toegestemd—is gemaakt door de nu heerschende klasse, de bourgeoisie. De produktiewijze, die eigenaardig toebehoort aan de bourgeoisie—sints Marx genoemd de kapitalistische produktiewijze—was evenmin overeen te brengen met de lokale- en standsvoorrechten als met de wederzijdsche persoonlijke banden der feodale regeling; de bourgeoisie versloeg de feodale orde en plaatste op haar puinhoopen de burgerlijke maatschappelijke regeling, het rijk van de vrije konkurrentie, van de vrije keuze van woonplaats, van gelijk recht der warenbezitters en hoe de burgerlijke heerlijkheden allen heeten mogen. De kapitalistische produktiewijze kon zich nu vrij ontwikkelen. De produktieverhoudingen die onder leiding der bourgeoisie waren gemaakt, ontwikkelen zich met ongeëvenaarde snelheid en op ongehoorde wijze, sints de stroom en de nieuwere werktuigen het oude handwerk veranderd hadden in de groot-industrie. Maar gelijk de fabriek en het onder werking daarvan ontwikkelde handwerk zijnerzijds in strijd kwam met de feodale banden der gilden, evenzoo komt de groot-industrie in haar geheele ontwikkeling in strijd met de sterken, waarin de kapitalistische produktiewijze ze omsloten houdt. De nieuwe produktieve krachten zijn reeds den burgerlijken vorm van gebruik over 't hoofd gewassen en deze strijd tusschen produktieve krachten en produktiewijze is niet een strijd die ontstaan is in de hoofden der menschen, ongeveer evenals die van de menschelijke erfzonde met de goddelijke rechtvaardigheid,
