Deze pagina is proefgelezen
55
het maatschappelijk produkt wordt toegeëigend door privaatkapitalisten. Voornaamste tegenspraak, waaruit alle anderen ontspruiten, waarin de hedendaagsche maatschappij zich beweegt en die de grootindustrie aan 't licht brengt.
- A. Scheiding van den producent van de produktiemiddelen. Veroordeeling van den arbeider tot levenslangen loonarbeid. Tegenstelling van proletariaat en bourgeoisie.
- B. Het toenemend te voorschijn treden en de aangroeiende werkzaamheid der wetten, die de warenproduktie beheerschen. Onbeteugelde konkurrentiestrijd. Tegenstelling van de maatschappelijke organisatie in de enkele fabriek met de maatschappelijke anarchie in de gezamenlijke produktie.
- C. Aan de eene zijde volmaking der machine, door de konkurrentie gemaakt tot dwang over elken fabrikant en gepaard gaande met het steeds toenemend aantal arbeiders dat buiten dienst raakt: industrieel reserveleger. Aan de andere zijde onbeperkte uitbreiding der produktie, eveneens dwangwet der konkurrentie voor elken fabrikant. Aan beide zijden overdaad van aanbod boven de vraag, overproduktie, overvulling der markten, krisis om de 10 jaar, gebrekkige cirkelgang: overvloed hier van produktiemiddelen en produkten—overvloed daar van arbeiders zonder werk en zonder bestaansmiddelen; maar deze beide hefboomen der produktie en van de maatschappelijke welvaart kunnen niet samenvallen, omdat de kapitalistische vorm van produktie de produktieve krachten verbiedt te werken, de produkten te cirkuleeren, tenzij ze zich eerst van tevoren ín kapitaal veranderd hebben, wat juist hun eigen overdaad verhindert.
