73
vroegere middeneeuwen, die nog bestanddeelen bezat der oude slavernij, schonk aan de heeren rechten, die meer en meer hun waarde verloren. Hij sliep langzamerhand in, de toestand der lijfeigenen werd vrij wel gelijk aan dien der hoorigen. Daar het landbouwbedrijf geheel het oude bleef, was vermeerdering van inkomsten der landheeren alleen te verkrijgen door het ontginnen van nieuw land en het aanleggen van nieuwe dorpen. Dit was echter alleen te bereiken door goedschiksche overkomst met de kolonisten, onverschillig of zij vreemden waren dan wel hoorigen van het goed. Daarom vinden wij omstreeks dien tijd overal een scherpe vaststelling van het boerenwerk, meestal matig en goede behandeling der boeren, nl. op de landerijen der geestelijkheid. En eindelijk werkte de gunstige toestand der pas aankomende kolonisten weer terug op den toestand der naburige hoorigen, zoodat ook dezen in geheel Noord-Duitschland bij den voortduur van hun werk voor de grondeigenaren hun persoonlijke vrijheid verkregen. Maar dat alles zou niet lang duuren.
In de XIV en XV eeuw waren de steden snel opgekomen en rijk geworden. Hun kunst, handwerk en weelde bloeiden nl. in Zuid-Duitschland en aan den Rijn. De weelderigheid der stedelijke patriciërs liet den grof gevoeden en gekleeden, lomp gemeubelden landjonker niet toe om rustig te slapen. Maar hoe die mooiigheden behouden? Het roofridderschap werd steeds gevaarlijker en minder voordeelig, tot het koopen echter behoorde geld. En dat kon de boer alleen voortbrengen. Vandaar vernieuwde druk op de boeren, stijgende rente en diensten, vernieuwde, steeds bespoedigde ijver om de vrije boeren tot hoorigen, de hoorigen tot lijfeigenen te maken en het gemeenschappelijk markenland te veranderen ín heerenland.
