meene dan zuiver-ekonomische of direkt-stoffelijke belangen, de massa van de kiezers in het distrikt eindelijk onweerstaanbaar betrekken. Op deze manier den stoot gegeven aan onverschilligen, weifelmoedigen en wantrouwenden in welk distrikt ook van de negen, zou in de acht andere, die er politiek één mee zijn, krachtig hebben gewerkt. Ware Troelstra gekozen, de Amsterdamsche arbeiders, niet enkele duizenden, maar vele tienduizenden, kiezers en niet-kiezers, waren voor het eerst in de beweging van hun klasse opgenomen. Door den sociaaldemokraat te kiezen zouden velen van hen eigenlijk eerst kiezer zijn geworden.—Dit te hebben gemist, is de winstderving welke de uitslag in Negen voor ons meebrengt. Wat de winst had kunnen zijn bij een volkomen succes is te berekenen uit het nu reeds behaalde. Indien het voor de politieke ontwikkeling van de massa wenschelijk ware geweest, in dezen klassenstrijd te hebben overwonnen—geslagen te zijn mag men beschouwen als nauwelijks minder nuttig. Is er een politieke partij ooit geweest, die anders dan door nederlagen de kunst van zegepralen heeft geleerd? Wat men thans bijna heeft behaald, is voor een volgende of dan volgende keer niet verloren. Behalve het direkt verkregene, uitkomst van den verkiezingsstrijd, die zooals men weet voor ons vóór alle dingen propaganda bedoelt en opwekking van de groote menigte tot staatkundig leven; is de omstandigheid dat duizenden werklieden, velen waarschijnlijk voor de eerste maal, een kandidatuur als die van Troelstra hebben gesteund, van een blijvende waarde en beteekenis. Ook de negatieve uitkomst is een ding dat hun aangaat. De regeering van de reaktionnaire kamermeerderheid, voor velen te voren misschien een onverschillige zaak, zal meer de aandacht trekken en grooter aanstoot geven nu zij te vergeefs hebben gepoogd den strijdvaardigsten tegenstander af te vaardigen. Reeds de vergelijking van wat Troelstra zou hebben gedaan en wat de Heer Bijleveld zal nalaten te doen, zal een opmerkzaamheid kunnen teweeg brengen, waarop in 1905 onzerzijds te rekenen is. Overwegingen als deze,
