dan het huwelijk in deze maatschappij kan zijn, bestaat ook onder het proletariaat, maar zij ontaardt er niet tot de prostitutie zooals bij de bourgeoisie. Uitzonderingen leveren eenige beroepen waarbij de dienst van het kapitalisme tot een in die klasse ongewoon uitstel van het trouwen verplicht, als dat van militairen en zeelieden. Evenmin is er, bij afwezigheid van een sterker geslacht, een dubbele geslachtelijke moraal, een milde voor het sterke en een harde voor het zwakkere. Mannen die vrouwen welke naar hen geluisterd hebben, laten zitten, worden er strenger beoordeeld dan vrouwen die zich lieten verleiden.
IV
De klassieke verschijningswijze van de prostitutie in het kapitalisme is het bordeel—het onder strenge tucht en schier geheel rechteloos samenwonen van vele vrouwen, door een kapitalist bevolen en uitgebuit.
In het bordeel vindt de bezoeker al zijn eischen vereenigd. Het tarief is bekend, staat vast, en de eenigszins geroutineerde gast kan het gelag zoo goed vooruit berekenen als den prijs van welke andere waar ook. De vrouwen zijn er naamloos, even weinig als zij hunne vrienden kennen, kennen dezen hun minnaressen. Behalve dat, is er de waarborg van slechts vluchtige verbintenissen zonder konsekwenties, in het feit van een voortdurende afwisseling van het personeel. Zoodra van de bewoonster het nieuwtje voor de meerderheid der kliënten af is, verlaat zij het huis, waar het aanknoopen van vastere relaties (behalve natuurlijk bij gevallen van bedrog waarin hij de hand heeft) niet ligt in het belang van den ondernemer. Zeldzaam zijn de vrouwen afkomstig uit de stad of streek, dikwijls zelfs niet eenmaal van het land. Dit vergroot haar afhankelijkheid, en assureert tevens de verbruikers tegen onwelkome ontmoetingen met vrouwen die hen in het geregelde leven hebben gekend: of later zouden kunnen herkennen. De publiekheid van de plaats, verder, sluit aan weêrskanten de ge-
