De bovengeſeyde Alceus, wanneer hy tot Sappho ſeyde: Ick ſou ’t wel ſeggen, maer de ſchaemte belet my; waer op Sappho hem antwoorde: Is het eerlijck, waerom ſchaemdy ’t u te ſeggen. Daerom is het allerloflijckſt niet te doen waer van men ſich behoeft te ſchaemen, als beſchaemt te worden, alhoewel ſoodaenige beſchaemtheydt niet is ſonder mael-teecken van de deughd, want het is goed ſich te ſchaemen, droevigh te zijn, berou te hebben en root te werden, om ſijn bedreven quaed. Diogenes Laertius ſeyt dat de roodigheyt een teycken van deughd is. Ambroſius ſeyt, dat de ſchuld aenwaſt met de quaede ſaecke te verdedigen, en zy vermindert door de roodigheyt en ſchaemte. Maer laet ons komen totte verklaeringe van de beeldeniſſe.
Zy is aengenaem van opſicht gemaeckt nae ’t goetduncken van S. Bernardus over ’t Hooge-Lied, daer hy ſeyt: Schaemte brenght bevalligheyt aen, en vermeerdert de gunſte. Zy ſlaet de oogen nederwaerts nae de maniere van ſchaemte. Socrates willende ſpreecken van de Liefde, ſchaemde ſich als een bedaert Philoſooph, ſijne oogen verbindende. Derhalven ſeyt oock Euripides: Mijn Dochter in de oogen komt de ſchaemte der menſchen voor den dag. Athanæus ſegt door ’t aenſien van Ariſtoteles, dat de Vryers geen deel des Lichaems van ’t geen zy beminnen, meer beſchouwen, als de oogen, alwaer de zeetel is van de ſchaemte. Plinius ſtelt de plaetſe van de ſchaemte in de wangen door de roodigheyt, die ſich daer al om verſpreyt, daerom iſſe oock met roode wangen geſtelt. Wy maecken de tippen van de ooren root, overmidts Ariſtoteles in ſijne grondſtellingen ſeyt, dat de ſchaemte te gelijck mette vreeſe ſekere koude aenbrenght, waer over de hette de oogen verlaet, en klimt ſoo totte ooren, maer de reſt van ’t lichaem ſchaemt ſich niet. Om deſe oorſaecke wortſe oock geheel in ’t rood gekleet, weſende dit de eygen verwe van de ſchaemachtige, ſeer wel paſſende aen Dochters en Iongelingen, tot een teycken van haere zeedigheyt. Pithia de dochter van Ariſtoteles, gevraeght zijnde, welcke verwe allerſchoonst was; antwoorde, die geene, die welcke de eedele en braeve Dochters de ſchaemte aenbrenght. Cato prees veel meer die Iongelingen die rood wierden als bleeck. En Menander plagh te ſeggen: Al die ſich ſchaemen of root worden, duncken my vroom van gemoed te zijn.
Op ’t hoofd heeftſe een Olyphants kop, om uyt te drucken, dat de Menschen behooren van een beſchaemt gemoed te weſen, gelijck de Olyphant is, die, ſoo Plinius verhaelt, ſeer ſchaemachtigh is. De overwonnene ſchaemt ſich voor den overwinner, vliedende ſijne ſtemme, jae nimmermeer ſullen zy haer Minneluſt in ’t openbaer plegen, maer vertrecken in heymelijcke plaetſen; alſoo behoort oock de Menſch, als het volmaecktſte van alle Dieren, ſich niet alleen in ’t openbaer, maer oock in ’t verborgen te ſchaemen. Pithagoras die ſeer zeedige Philoſooph gaf deſe goede leeringe, Doet, ſeyde hy, nimmermeer iet ſchandelijx, noch aen andere, noch aen u ſelve, maer voor alle dingen vreest en ontſiet u ſelve. Een ſpreucke die, die van Democritus gelijck is, deſe ſeyt: Alhoewel men alleen niet moet eenige ſnoode ſaecke doen, maer men moet leeren ſich ſelve ſoo wel te ontſien als andere. S. Hieronymus ſeyt korter: Al wat ghy u ſchaemt te ſeggen, dat schaemt oock te dencken. Het is een ſeer ſchoone raed van Theophraſtus, daer hy ſeyt: Hebt ſchaemte by u ſelven, indien ghy niet wilt root of beſchaemt zijn aen andere. Laet ons nu van de eerbaere ſchaemte van den Valck ſpreecken. De Valck is ſoo eedel van herten, dat hy ſich oock ſchaemt, van het aes gevoet te werden, lijdende liever honger, ſchamende ſich over ’t gebreck, gelijck B. Anglicus verhaelt uyt S. Gregorius, daer hy ſeyt, dat deſe Vogel, ſoo hy niet ten eerſten of tweeden aenval den buyt krijght, ſchaemt hy ſich op den hand van den Valkenier te komen, en uyt ſchaemte ſteygert hy in de locht verre uyt ſijne oogen. Derhalven ſchijnt het dat deſe ontaerden, die geen overwinninge weghdraegen, voor die de ſchaemte van natuere is gegeven, gelijck de Elephant dat eedele Dier, en den Valck, die ſich ſchaemt over ſijn miſgrepen, en daerom in ’t geſicht der Menſchen niet wil komen: Waer uyt te verſtaen is, dat de eedele Dieren de Eere meer druckt, en ſich meer ſchamen wanneerſe eenigh feyl komen te begaen: En dit doen geen ſnoode oneerbaere en verachte gemoederen, die, alhoewel zy grove en ſchandige ſtucken bedrijven, ſich niet eenmael ſchaemen, maer derven ſich noch, als of zy een berderen aengeſicht hadden, over al vertoonen. De Keyſer Auguſtus
Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/134
Deze pagina is proefgelezen
112
112
Eerbaere ſchaemte. Vergogna Honesta.
die
