uyt Diomedes, Aristoteles en D. Thomas. Maer om dieſelve beſonderlijck uyt te drucken, ſullen wy ſeggen dat deſe naeme van Konſt, kan drie dingen te kennen geven, ten eerſten het ontwerp of de gelijckeniſſe, te weten de ingebeelde en bevatte gedaente der dingen in ’t gemoet: en in deſe eerſte maniere ſullen wy ſeggen, dat zy is een geſchicktheydt van ’t Verſtant. De tweede ſaecke is, het Meeſterſtuck of Konſt-werck, door dieſelve maniere in ’t wercken uytgedruckt, door welcke de Konſt was in ’t Verſtand als een begrijplijckheyt. De derde is het werck of de uytvoeringe ſelve, die door konſtigheyt is t’ſaemen geſtelt. Soo dat wy ſullen ſeggen, dat de Konſt ſchuylt in de ſinnen of in ’t verſtand, maer het Meeſterſtuck blijckt door ’t geſichte, en het werck in de uytvoeringe.
De Habitus of geſchicktheyt des Verſtands heeft twee deelen: voor eerſt de ſpieglende, dieder is de overweginge, wiens eynde is de Wetenſchap, waer van wy tegenwoordigh niet ſullen ſpreecken, de tweede is de geſchicktheyt van ’t werckende verſtand, datter heeft twee wegen om tot het eynde te geraken, ’t welck is het werck ſelve. De eerſte weg is de geſtadige oefninge in de gemaeckte wercken, waer uyt dan ſpruyt eene geſchicktheyt, die ’t Verſtand, in de werckinge, bequaem en vaerdigh maeckt. De tweede wegh is de Wijsheydt, die ’t werck beſtiert nae de waerheydt, en maeckt dat de Konſtenaer, in ſijne handelinge geſchickt en vaſt zy.
Wy hebben geſeyt dat de Konſt haer oorſprongh heeft van ’t gebruyck, van de Wetten, en van de reeden. Waer uyt te mercken is, dat het woord, gebruyck, twee dingen kan beteyckenen. Voor eerſt de eervaerentheyt, ten tweeden de oefninge des konſtenaers. Dat de eervaerentheyt nootwendigh zy, ſeyt de Philoſooph, datſe is ’t begin van alle bewijs der Konſten en Weetenſchappen. De Poeet Manilius ſeyt, de eervaerentheyt heeft, door ’t langh gebruyck, den wegh gebaent tot alle konſten. En Cardanus ſeyt, door eervaeringe is de Konst voortgekomen, wanneer die door ’t Verſtand is bevestight. Ariſtoteles ſeyt, dat de Konst door de Oefninge en Wetenſchap wort verkregen. Vegetius betuyght mede, dat alle Konst en Wercken door geſtadige oefningen, en het dagelijx gebruyck werden gevordert. Dat de Konſt, onderwijſinge en oordeel van noode heeft, daer aen is niet te twijflen. Daerom ſullen wy ſeggen, dat de Wetten van de Konſt gehaelt zijn, door lange eervaerentheyt, gelijck het gebeurt in alle konſtige handwercken, uyt haere natuyre, als mede in de Schilderkonſt: Oock door de reeden, gelijck ’t in ſeeckere konſten, die geene konſten genaemt worden, geſchiet, ten waere oneygentlijck: Datmen haer liever Weetenſchappen als Konſten magh noemen, gelijck onder andere de Medicine, welckers Wetenſchap niet anders is, als de dingen te kennen door haere oorſaecken, gelijck de Philoſooph ſeyt. Oock vintmen geene Konſt die niet haere regulen en opmerckingen heeft, gelijck Diomedes ſeyt, overmits zy alle dingen door nauwe regulen en Wetten beſluyt. Daer worden oock konſten gevonden, die van de reeden gedient worden, gelijck Ariſtoteles ſeyt, de Rederijck-konſt is een Konſt die in Reeden beſtaet: En dat in der waerheydt. En hoewel het ſchijnt dat alle konſten haere grond hebben door de eervaerentheyd, gelijck boven geſeyt is, ſoo is ’t nochtans noodigh datſe oock mette reeden zijn vergeſelſchapt, ſonder welcke geen konſtenaer eenigh goed werck kan uytvoeren. Waer over Triverius in ſijne ſpreucken ſeght, ſoo veel de rechter hand ſtercker is als de ſlincker, ſoo veel krachtiger is de Reeden als de eervaerentheyt. Om deſe reeden, zijn de Vrye en aldereedelſte Konſten noodigh, diewelcke men daedwerckende Wetenſchappen magh naemen, ’t welck van Ariſtoteles is bepaelt, ſeggende, de Konst is eene ſeeckere bequaemheyt, om alles te doen mette waerachtige reeden. En voorts: de Konst is de rechte reeden van ’t werck, gelijck oock D. Thomas ſeyt.
Wy hebben geſeyt dat de naem Konſt het algemeen aengaet, maer de eervaerentheyt gaet een yder in ’t beſonder aen. En de Konſt oeffent ſich ontrent nootwendige ſaecken die ’s Menſchen leven aengaen, en om dat dieſelve veel en verſcheyden zijn, ſoo is ’t dat de konſten oock veelderleye zijn. Wy hebben geſeyt dat de Konſt ſich in ’t gemeen oefent, om te verſtaen de bequaemheyt van ’t Verſtand, in de mogentheyt van te wercken, en niet in het werck of handelinge van de Konſt: waer van zy veele eer kan genaemt worden een proefſtuck van de Konſt, als zijnde een beſondere ſaecke. En derhalven ſeyt de Philoſooph, de Konst is van de algemeene, maer de proeve is van beſondere dingen. Ten laeſten ſullen wy ſeggen, dat zy ſich oefent ontrent
Pagina:Iconologia of Uytbeeldinghen des Verstants Cesare Ripa 1644.djvu/279
Deze pagina is proefgelezen
257
257
Konst. Arte.
K k de
