hy oock geheeten van Sophronius de Grieck. Maer wy nemen die niet tot een beeld van de onvruchtbaerheyt, als een Viſch, die van wegen haere eerbaere onthoudentheyt, de kuyſche Diana is toegewijt. Maer om dat wanneer een Man van den Wijn drinckt, waer in deſe Triglia is geſmoort, ſoo ſal hy onmachtigh zijn in de Minneluſten, en ſoo een Vrouwe daer van drinckt, ſoo ſalſe als een onvruchtbaere niet ontfangen. ’t Welck Athanæus, door ’t aenſien van Terpſicles oock beveſtight, ſeggende, de Wijn waer in de Mullus geſmoort is, ſoo de Man daer van drinckt, ſoo ſal hy onbequaem zijn totte Minnelust, en een Vrouwe ſal niet ontfangen.
Dissegno. Ontwerp. Schets.
EEn Iongelingh van eedel opſicht, met ſchoone koſtelijcke kleederen geciert, hebbende in de rechter hand een Paſſer, en in de ſlincker een Spiegel.
Het Ontwerp kan geſeyt worden, dat het is, een gelijckmaetige kenniſſe van alle ſienlijcke dingen, diewelcke bepaelt zijn in de grootheyt mettet vermogen, om die in ’t gebruyck te brengen. Iongh met een eedel opſicht is hy gemaeckt, om dat het ontwerp de ſenuwe is van alle aengenaeme en maeckbaere dingen, en dat door den wegh van de ſchoonheyt: Want alle dingen die door de konſt gemaeckt worden, worden min of meer ſchoon geheeten, nae datſe een min of meerder ſchoone teyckeninge of ontwerp hebben. En de ſchoonheyt van de Menſchlijcke geſtalteniſſe bloeyt in de Ieugd voornaemlijck. Men kanſe oock wel Manbaer maecken, als een Ouder dat volmaeckter is, voor ſoo veel de overweginge belanght, om dat die haere dingen niet verhaeſt, gelijck de Ieughd wel doet, en zy moet oock niet zijn als d’Ouderdoom, die loſberadigh van beſluyt is. Men kan het Ontwerp oock oud en grijs maelen, als een Vader van de Schilder-Beelde- en Bouwkonst, om datmen dickwijls deſe kenniſſe van ’t ontwerp nimmermeer volmaeckt krijght, als op ’t laeſte van d’Ouderdoom. En daerom iſſet een eere aen alle konſtige handwerckers, en een eere aen de bedaeghde, die het Ontwerp met reeden beſt ſchijnt te paſſen. Het Ontwerp wort gekleet gemaelt, om datmen weynigh vind die dat naeckt ſien, dat is, die geheelijck haere reeden weeten: Maer kennen dat alleene, voor ſoo veele de eervaerentheyt haer ſulx leert: die welcke een kleed gelijck is, dat door de winden hier en daer gedreven wort, om dat het ontwerp beweeght wort en gedreven nae de verſcheyden werckingen, en de verſcheyden gewoonten, plaets en tijden.
De Paſſer betoont, dat het Ontwerp beſtaet in de maeten, die by haer dan prijſelijck zijn, als wanneerſe gelijckmaetigh zijn nae de reeden, van dobbel, half, derdedeel, en vierendeel, diewelcke meetelijck zijn met een, twee, drie en vier, in welck getal alle de proportien worden getrocken, gelijck in de Arithmetica en Muſijck beweſen wort, en by gevolgh in al het Ontwerp, waer door ’t noodwendigh beſtaet in verſcheyden linien van verſcheyden groote of verheyt.
De Spiegel beteyckent, dat gelijck het Ontwerp behoort tot dat inwendige orgel of wercktuygh van de ziele, dat wy de fantaſien of invallen noemen, als de plaetſe van de beeldniſſen, want in de inbeeldinge ſoo worden alle gedaenten van de dingen geſien, en nae dat dieſelve dan worden gevat, ſoo wordenſe of ſchoon of lelijck geheeten, gelijck dat Fulvius Mariotellus in zijne overwegingen bewijſt: Waer over die geene, die een volmaeckt konſtenaer hier in zijn wil, moet een volmaeckte inbeeldinge hebben, niet beſoedelt, niet afgeſcheyden, niet verduyſtert, maer net, klaer, en die alle dingen nae haere aert recht kan vatten en begrijpen. En derhalven wordt hy een Man genaemt, die in dat deel wel geſchickt is, waer aen oock hanght het werck van ’t verſtand: derhalven plaghmen aen die geene die Meeſters van dit ontwerp of deſe konſte waren, groot lof te geven: En dit lof wordt bequaemlijck door deſen wegh geſocht, als mede om dat de Natuyre weynige volmaeckte dingen voortbrenght, en om datter oock weynigh zijn die ’t wit van deſe treflijcke konſt aenraecken: Miſſchien dat daerom, oock in d’Italiaenſche taele, ’t woord Diſſegno, als een misteyckeninge alſoo wort genaemt. Veel meer dingen ſoude men hier over konnen voortbrengen, maer om de gewoonlijcke kortheyt te houden, ſal ’t genoegh zijn.
