202
en waarvan een voortdurend gedobber het gevolg is, hen onmachtig de taak der vakvereenigingen, d.w.z. het behalen van voordeelen voor de arbeiders, naar behooren te vervullen. De theoriën van het anti-politiek utopisch socialisme, die zeer goed door de jaren heen het bestaan van stabiele groepjes of sektetjes van hunne aanhangers onaangetast kunnen laten, ondermijnen, op de vakbeweging overgebracht, spoedig haar gezondste deelen en maken haar uitbreiding—en voor haar zonder uitbreiding geen gezond leven—onmogelijk. Haar innerlijke konstitutie staat haar uitwendigen groei in den weg. Een gevolg van haar zwakte en van het weinige succes dat, gelijk bij die zwakte van zelf spreekt, haar pogingen doorgaans bekroont. is de geringe aantrekkingskracht, door de »neutrale« organisaties op de kerke arbeiders uitgeoefend. Het gemis aan een sterk bewuste vakbeweging bevordert en verlengt den tegenwoordigen toestand: de splitsing in een aantal groepen die somtijds door toevallige omstandigheden—in den regel een aanval van patroonszijde—zeldzamer tot offensieve bewegingen saamgebracht, doorgaans ieder handelen op eigen tijd en gelegenheid, zoo zij niet in plaats van den gemeenschappelijken vijand, elkander te lijf gaan.
Op het nadeel van de verspreidheid der Ned. industrie en van de afgezonderde ligging der eenige eigenlijke stapel-industrie (de textiel-nijverheid) hebben wij reeds gewezen. Denken wij ons b.v. de tabaks- en sigarenfabrikage geconcentreerd in groote inrichtingen in het centrum des lands, dan is het duidelijk welk een veel krachtiger organisatie van dezen staat van zaken 't gevolg zou zijn. Overal waar, (buiten de katholieke streken) ook in een landelijke omgeving, groot industrieel
