152
Met het proletariaat ontstond echter ook de binnenlandsche markt voor het kapitaal. Vroeger produceerde elk boerengezin zelf wat het noodig had, levensmiddelen en producten der huisindustrie. Thans wordt het anders. De levensmiddelen worden thans als waren geproduceerd op de groote goederen die samengevoegd zijn uit gemeenschappelijk eigendom en afzonderlijke boerengoederen, en vinden hun markt in de industriëele streken. De producten der kapitalistische industrie—in dit tijdperk die der manufactuur—vinden afzet bij de loonarbeiders der industrie en der groote goederen—en bij de boeren zelven. Veeal is het land dier laatsten te klein geworden om hen te onderhouden, de landbouw wordt voor hen nevenbedrijf en maakt plaats voor een huisindustrie die waren voor den kapitalist, den koopman produceert: een der afschuwelijkste en meest winstgevende vormen van kapitalistische uitbuiting.
Wij hebben gezien hoe het proletariaat en de kunstmatige overbevolking geschapen werden, die de ontwikkeling mogelijk maakten van de kapitalistische productiewijze, welke harerzijds weer het proletariaat en de betrekkelijke overbevolking in steeds toenemende mate produceert.
Wat was echter de oorsprong van die rijkdommen in weinige handen, die een verdere voorwaarde der kapitalistische productiewijze waren?
Twee soorten van kapitaal hadden de middeleeuwen uit de oudheid overgenomen, het woekerkapitaal en het koopmanskapitaal. Sedert de kruistochten was het handelsverkeer met het Oosten geweldig toegenomen en daarmee het koopmanskapitaal en de centralisatie daarvan in weinige handen—hier zij slechts herinnerd aan de Fuggers in Augsburg, die duitsche Rothschilds van de vijftiende en zestiende eeuw.
Woeker en handel waren echter niet de eenige bronnen waaruit de geldsommen stroomden, die zich sedert de vijftiende eeuw in steeds toenemende mate in industriëel kapitaal zouden omzetten. Marx heeft die andere bronnen in zijn "Kapital" aangewezen. Wij verwijzen ten opzichte van de onderdeelen naar deze uiteenzetting, die een waardig slot uitmaakt van de schitterende historische beschouwing over "de oorspronkelijke accumulatie". Hier zij slechts de korte samenvatting der verschillende methoden van deze accumulatie weergegeven met de krachtige woorden van Marx:
"De ontdekking der goud- en zilverlanden in Amerika, het uitroeien, in slavernij werpen en begraven der inboorlingen in de mijnen, het begin der verovering en uitplundering van Oost-Indië, de verandering van Afrika in een jachtpark voor de handelsjacht op zwarten, duiden het morgenrood aan van het tijdperk der kapitalistische productie. Deze idyllische processen zijn voorname elementen van de oorspronkelijke accumulatie. Hen volgt op den voet de handelsoorlog der europeesche volken, met den aardbol als schouwtooneel. Deze wordt geopend door den afval der Nederlanden van Spanje, neemt een reusachtigen omvang aan in Engelands oorlog tegen de Jacobijnen, wordt nog voortgezet in de opiumoorlogen tegen China enz.
"De verschillende elementen der oorspronkelijke accumulatie verdeelen
