49
land afgescheiden door een lage strook met kwartaire lagen bedekt, waarover de weg van Koeta Radja naar Lhō* Nga loopt.
Ten N. van de Atjeh-vallei overheerschen tertiaire gesteenten en andesiet-vulkanen.
Aldus georiënteerd kunnen we de afzonderlijke deelen nagaan.
§ 14. Padang Lawas met Panai en Bila.
Padang Lawas is ongeveer gelijktijdig met Mandailing onder onzen invloed gekomen. Na de invallen der Padri's van 1830—1838, eindigend met den val van Tongkoe Tamboesē en diens vesting Daloe-Daloe, hadden wij van 1839 tot 1841 een gecommitteerde te Portibi, aan de samenvloeiing van de Panai en de Si Roemambë.
Deze vestiging werd ontruimd, omdat Engeland bij onze regeering daartegen bezwaren inbracht (§ 60). Daarop volgde een tijdvak van rooftochten, bloedvergieten, slavenhalen, vluchten naar ons gebied; een tijdvak dat in ellende niet onderdeed voor de gruwelen uit den Padri-tijd. Zwakke expeditie's van onze zijde hielpen daartegen weinig, totdat eindelijk, op herhaalden aandrang van de zijde der bevolking, het gebied werd ingelijfd en een controleur geplaatst te Portibi, in 1879. Zijn standplaats werd in 1883 verlegd naar Goenoeng Toea aan de Panai en in 1907 naar Si Boehoean. De slavernij heeft hier van de direct bestuurde streken het langst bestaan, en is pas officieel verdwenen in 1910.
In de 35 jaar, dat er rustige toestanden heersenen, is dit afgelegen land, zonder goede toegangswegen en zonder economische invloeden van buiten af, nog niet tot opbloei kunnen geraken. De bevolking is nog uiterst dun, ruim 40 000 zielen op eene oppervlakte van ¼ van Nederland.
Hindoe-overblijfselen.
Men zou nu niet zeggen, dat hier in de oudheid een centrum van leven was, zooals de Hindoesche overblijfselen in de nabijheid van Portibi bewijzen (biara's, waarschijnlijk Boeddhistische graven).
Groote weg naar Padang Sidimpoean.
Nochtans, men zit ook hier niet stil. Van de hoofdplaats Si Boehoean naar Pasar Matanggor (richting Padang Sidimpoean) is al een goede rijweg gereed over een lengte van 35½ paal; en dat
