de Kommune aangeboden ruil van den aartsbisschop van Parijs en een ganse reeks van andere, te Parijs vastgehouden papen tegen de enkele Blanqui, die tweemaal in de Kommune was gekozen, maar te Clairvaux gevangen zat. En nog meer veranderde de taal van Thiers; tot dusverre terughoudend en dubbeltongig, werd hij nu plotseling overmoedig, dreigend, brutaal. Aan het zuidelijke front namen de Versaillanen op de 3de Mei de schans van Moulin Saquet; op de 9de het volslagen in puin geschoten fort van Issy; op de 14de het fort van Vanves. Aan het westelijke front rukten zij langzamerhand, terwijl zij de talrijke, tot aan de ringmuur zich uitstrekkende dorpen en gebouwen veroverden, tot aan de noordwal zelf op; op de 11de gelukte het hun, door verraad en ten gevolge van de nalatigheid der hier geplaatste Nationale Garde, de stad binnen te dringen. De Pruisen, die de noordelijke en de oostelijke forten bezet hielden, gaven den Versaillanen verlof, over het, volgens de wapenstilstand voor hen verboden terrein in het noorden der stad naar voren te trekken, zodat zij aanvallend konden optreden over een breed front, dat de Parijzenaars als door de wapenstilstand gedekt moesten beschouwen, en daarom maar zwak bezet hielden. Dientengevolge was de tegenstand in de westelijke helft der stad, in de eigenlijke luxe-stad, slechts zwak. Hij werd heftiger en hardnekkiger naar mate de binnendringende troepen de oostelijke helft, de eigenlijke arbeidersstad, naderden. Eerst na een strijd van acht dagen moesten de laatste verdedigers der Kommune op de heuvels van Belleville en Ménilmontant het opgeven, en nu bereikte het vermoorden van weerloze mannen, vrouwen en kinderen, dat de gehele week door in stijgende mate had gewoed, zijn hoogtepunt. De achterlader doodde niet snel genoeg meer. Bij honderden werden de overwonnenen met mitrailleurs neergeschoten. De „Muur der Gefedereerden” op het kerkhof Père-Lachaise, waar de laatste massamoord werd voltrokken, staat er nog altijd, als een stomme, welsprekende getuige van de razernij, waartoe de heersende klasse in staat is, zodra het proletariaat voor zijn recht durft op te komen. Toen kwamen de massa-arrestaties; toen het slachten van allen onmogelijk bleek te zijn, werden willekeurig uit de rijen der gevangenen uitgezochte slachtoffers doodgeschoten, de rest in een groot kamp overgebracht om daar af te wachten, totdat zij voor de krijgsraad werden geleid. De Pruisische troepen, die om de noordelijke helft van Parijs gelegerd waren, hadden bevel geen vluchtelingen door te laten; toch deden de officieren dikwijls een oog toe, als de soldaten meer naar het gebod der menselijkheid luisterden dan naar dat van het opper-kommando; met name komt aan
