de rol van een Franse Sulla speelt, de afschuwelijkheden van zijn daden te verhogen door de belachelijkheid van zijn grootdoenerij.
De kapitulatie van Parijs, die aan de Pruisen niet alleen Parijs, maar geheel Frankrijk uitleverde, was het slot van de langdurige intrigues met den vijand, die de usurpators van de 4de September, zoals Trochu zelf had gezegd, reeds diezelfde dag waren begonnen. Anderzijds was ze het begin van de burgeroorlog, die zij thans, met Pruisische ondersteuning, tegen de republiek en Parijs moesten voeren. Reeds in de bewoordingen der kapitulatie zelf was de val gezet. Toentertijd was meer dan een derde van het land in handen van den vijand; de hoofdstad was van de provincies afgesneden; alle verkeersmiddelen waren in wanorde. Het was onmogelijk, onder zulke omstandigheden een werkelijke vertegenwoordiging van Frankrijk te kiezen, wanneer niet overvloedig tijd voor de voorbereiding werd gegeven. Juist daarom bedong de kapitulatie, dat een Nationale Vergadering binnen acht dagen moest worden gekozen, zodat in vele delen van Frankrijk de kennisgeving voor het houden van de verkiezingen eerst een dag te voren aankwam. Verder zou de Vergadering volgens een nadrukkelijk artikel der kapitulatie gekozen worden voor het enkele doel, over oorlog en vrede te beslissen en eventueel een vredesverdrag te sluiten. Het volk moest voelen, dat de voorwaarden van de wapenstilstand het voortzetten van de oorlog onmogelijk maakten, en dat, om de, door Bismarck opgedwongen vrede te bevestigen, de slechtste mensen van Frankrijk juist de beste waren. Maar, niet tevreden met al deze voorzichtigheidsmaatregelen, had Thiers, nog vóór het geheim van de wapenstilstand aan de Parijzenaars was meegedeeld, zich op een verkiezingstocht door de provincies begeven, om daar de legitimistische partij weer tot leven te galvaniseren, die thans samen met de Orleanisten de plaats van de, voor dit ogenblik onmogelijk geworden Bonapartisten moest innemen. Voor hen koesterde hij geen vrees. Onmogelijk als regeringspartij van het moderne Frankrijk, en daarom verachtelijk als mededinger, — welke partij leverde een meer welkom werktuig der reaktie dan de partij, wier aktie, volgens de woorden van Thiers zelf (Kamer der Gedeputeerden, 5 Januari 1833) „zich steeds had beperkt tot de drie hulpbronnen: buitenlandse invasie, burgeroorlog en anarchie”? Maar zij, de legitimisten, geloofden in waarheid aan de komst van hun achterwaarts gericht duizendjarig rijk. Daar waren de gevolgen van buitenlandse invasie, die Frankrijk vertrapten, daar was de val van een keizerrijk en de gevangenschap van een Bonaparte; en daar waren zij zelf weer. Het rad der geschiedenis was zichtbaar
