maatschappij te staan, haar worden ontrukt en aan de verantwoordelijke dienaren der maatschappij worden teruggegeven. In plaats van één keer in de drie of zes jaren te beslissen, welk lid der heersende klasse het volk in het parlement zou vertegenwoordigen en vertrappen („ver- und zertreten”), moest het algemeen kiesrecht het, in de Kommunes gekonstitueerde volk dienen op de wijze, zoals het individuële kiesrecht elk ander werkgever dient om arbeiders, opzichters en boekhouders voor zijn zaak uit te zoeken. En het is bekend genoeg, dat maatschappijen even goed als enkelingen in dingen, het werkelijke zakenleven betreffend, gewoonlijk den juisten man weten te vinden en, als zij zich al een keer vergissen, dit spoedig weer weten goed te maken. Aan de andere kant kon evenwel niets verder van de geest der Kommune verwijderd zijn dan het algemeen kiesrecht door een hiërarchische investituur te vervangen.
Het is het gewone noodlot van nieuwe historische scheppingen, voor het pendant van oudere en zelfs van afgeleefde vormen van het maatschappelijk leven, waarop zij enigermate gelijken, te worden gehouden. Zo werd deze nieuwe Kommune, die de moderne staatsmacht breekt, gehouden voor een herleving van de middeleeuwse kommunes, die eerst de voorloopsters waren van die staatsmacht en daarna haar grondslag werden. Het Kommune-bewind werd voor een poging gehouden om een bond van kleine staten, waarvan Montesquieu en Girondijnen droomden, in de plaats te zetten van die eenheid van grote volken, die, hoewel aanvankelijk door geweld tot stand gebracht, thans echter een machtige faktor der maatschappelijke produktie is geworden. — De tegenstelling der Kommune ten opzichte van de staatsmacht werd gehouden voor een overdreven vorm van de oude strijd tegen de ten top gevoerde centralisatie. Bijzondere historische omstandigheden mogen de klassieke ontwikkeling van de bourgeois-regeringsvorm, zoals dit in Frankrijk heeft plaats gevonden, in andere landen hebben verhinderd, en hebben toegelaten, dat, zoals in Engeland, de grote centrale staatsorganen zich aanvullen door korrupte parochie-bijeenkomsten (vestries), geldsjacherende wethouders en van woede snuivende armenbestuurders in de steden, en door feitelijk erfelijke vrederechters op het platteland. De Kommunale grondwet zou integendeel aan het maatschappelijk lichaam al die krachten hebben teruggegeven, die tot dusverre de parasitaire uitwas „staat”, die op de maatschappij teert en haar vrije beweging belemmert, heeft verbruikt. Door deze daad alleen zou zij de wedergeboorte van Frankrijk op gang hebben gebracht. — De middelklasse der provinciesteden zag in de Kommune een poging tot herstel der heerschappij, die zij onder Louis Philippe
