Joseph Le Maistre aan zyn Gouvernement.
Ja, Max, ’t is volstrekt noodig dat ik hier wat by zeg, of: »ze begrypen je niet.” Ik vind dat »ze” onhoffelyk, en scherper dan de uitvallen die je zoo afkeurt in my. Hoe dit zy, ik ben aan de nagedachtenis van Le Maistre verschuldigd, te zorgen dat men hem niet behandele als ’n verzenmaker. Ik houd veel van Le Maistre. Hy had overtuiging, hy was geheel wat-i was.
De onttroonde koning van Sardinie wachtte op Sicilie den loop der gebeurtenissen af. De kolos die hem ter-zy geschoven had, kon sterven. Misgewas kon ontevredenheid wekken, en ontevredenheid, onwil. Onwil, machteloosheid, en machteloosheid, neerlaag. »Alles verandert — zoo redeneerde waarschynlyk die koning in partibus — het kan niet altyd blyven zooals ’t is. Wie weet hoe spoedig ik m’n koninkschap weer aanvaarden kan.” Ja, men zegt dat hy zich reeds bezig-hield
rilt, zonder dat iemand ’n hand uitsteekt tot herstel, ook hy niet, die volgens alle mogelyke grondwetten van eerlykheid en menschelyk gevoel zou geroepen zyn om z’n onderdanen geluk te geven zooveel in z’n vermogen is…och, ’t is te verdrietig om er aan te denken!
Wat helpt ’n vrye drukpers, als men niet leest? Wat helpt het lezen, als men slechts rilt? Wat helpt het rillen, als men niet handelt? Maar ik dacht hieraan niet, toen ik den Havelaar schreef! Ik bedroog my met de chinesche hoop: dat het „Keizerlyk kabinet” bedrogen was door valsche rapporten, en met dankbaarheid de gelegenheid zou aangrypen om eens iets wáárs te vernemen. Ik heb ’t niet verder kunnen brengen dan den minister Thorbecke te dwingen tot de erkenning: „dat er besmetting heerschte in de politiek van den Staat.” Zoo’n verklaring is niet zeer aangenaam voor den patient! Vooral wanneer hy daarna zoo zorgvuldig wordt verpleegd ter genezing, als we na ’t oprichten van de liberale-malzapotheek ondervonden hebben! Ik ben zoo vry te gelooven dat er zelfs in China iets anders zou gevolgd zyn op zoo’n rilling, dan ’t verruilen alleen van m’nheer Malz-Bruggeman, tegen m’nheer Malz-Hof en konsorten.