— 8 —
bruiken kenschetsen en meestal het bewijs leveren van den ontkiemenden kunstzin en van de aanwassende nijverheid onzer voorvaderen. De Numismatiek—in onze dagen van verlichting met zoo veel regt op prijs gesteld—begint in dit tijdperk voor de geschiedenis van ons Vaderland hare eerste vruchten te leveren. De Romeinsche munten hier te lande gevonden, bewijzen niet alleen de aanwezigheid van den overheerscher, maar leeren ons tevens het tijdstip dier aanwezigheid, en de gangbaarheid zijner geldspecien kennen. Zoo, Mijne Heeren, draagt de oudheidkunde al wederom het hare bij om de gapingen, die de geschiedenis in dit hoogst belangrijk tijdperk gelaten heeft door haar vlijtig onderzoek aan te vullen.
Ondertusschen heeft het trotsche Rome, dat Neêrlands bodem met uitgestrekte jammeren bezocht en van pijn deed krimpen, zijn eigen einde zien naderen. Omwentelingen, over welke de geschiedenis het diepste zwijgen bewaart, verstrooide horden van bloeddorstige wilden, die zonder bepaald doel, maar toch door eene onzigtbare hand gedreven, gedurig in toenemende zwermen de Romeinsche grenzen overschrijden, de stuiptrekkingen van het zieltoogende Heidendom, de geboorteweeën van het zegepralende Christendom, dat zijn, Mijne Heeren, de welbekende verschijnselen, die den val van het Westersche rijk voorafgingen. Voor het uiterlijk statig, doch inwendig ondermijnd en verkankerd, houdt dat rijk tot in de vijfde eeuw zijnen ouden vorm. Het gelijkt op een uitgestrekt panneel welks lijstwerk en doek nog aanwezig en gaaf, maar waarop het schilderwerk en de voorstellingen zijn uitgeveegd.
Gedurende de al de voorbereidende beroerten, die de groote volksverhuizing voorafgingen bleven de Nederlanden onderworpen wingewesten. Dan werden zij ach-
