dieping af in hoever de physieke beleving gesluierd, „vergeestelijkt“, gezocht of aanvaard wordt. De physieke beleving wordt min of meer in kunst verdiept door de intuitieve kracht der kunst: beeldend treedt deze verdieping op door de wijze van verwerking van het beeldingsmiddel. De verwerking van het beeldingsmiddel uit zich in elk tijdperk als een „systeem“ dat de tijdgeest vormt. Elke verdieping van het menschelijk zijn bouwt een nieuw systeem op: resultaat van al de voorgaande. Het oude systeem moedwillig vasthouden als het uitgediend heeft is misdadig.
Het wordt gedaan, bewust of onbewust, door de massa, die achterblijft als de nieuwe tijdgeest zich reeds in een groep heeft uitgesproken.
Het is gedaan te goeder trouw, door akademies, kunstenaars, kritici en leeken. Tegen moedwilligheid is te vechten: tegen die goede trouw moet de tijd en het voorbeeld van enkelen het doen. Na de „macht“ (vooral materieele) van den massa is het juist die goede trouw, welke zou doen stilstaan indien dat mogelijk was. De kunstenaar gegroeid uit het verleden, zoekt volgens zijn intuïtie ... zoover die gaat. „De kriticus“ toetst alles aan het verleden, steunt op de kunst die gemaakt is. De leek, steunt meestal op het verleden, op kritiek en kunstenaar en staat bovendien te veel buiten de kunst om te kunnen onderscheiden. De massa begeert nog steeds een kunstsysteem, dat de natuur of het natuurlijke op een voor hem begrijpelijke en voelbare wijze min of meer „natuurlijk“ weer geeft. Hoe meer intens voor haar de weergave, des te grooter emotie, hoe meer „kunst“ voor haar.
We kunnen zeggen, dat het leven begint met het natuurlijke, physieke. Aanvankelijk, als kind, is men bijna geheel natuur, physiek. Dan ontstaat het „individu“: onevenwichtigheid van natuur-geest. Slechts zeer langzaam hervindt zich zijn diepste zelf en groeit het tot „volledig mensch“, eenheid van physiekgeest. Zóo is het dan aanvankelijk het natuurlijke systeem, hetwelk
5
