De kunst der Grieken zal daarom de bewondering hebben van een gelijkgestemd volk. Dit bewijst ons de Renaissance en elke cultuur, die op physisch-materieele grondslagen berust.
Daarentegen verschijnt in de middeneeuwen een nieuwe idee. Al was dit ook geen aesthetische, maar een religieuze, zij beinvloedt toch den uitdrukkingsvorm der kunst: de vormen en kleuren verstrakken en verdiepen zich. Het physische wordt, — doch uit andere dan aesthetische oorzaken, — beperkt. De contour wordt hoekig en verstrakt, de kleur krijgt meerdere bepaaldheid.
Het religieuze begrip is inderdaad een andere vorm van de scheppingsidee. Dit begrip is in den christelijken godsdienst gesymboliseerd door Christus-Judas (stand en tegenstand) als fundamenteele waarden. Bracht de klassieke kunst de scheppingsidee secundair tot uitdrukking door de religieuze symbolen, de ontwikkeling der kunst toont ons, dat het doel der kunst is dit rechtstreeks te doen.
Wanneer wij eenmaal hebben aangenomen, op historische en genetische gronden, dat de kunst ten doel heeft de scheppingsidee door het kunstmiddel en door niets dan dat, tot uitdrukking te brengen, dan moeten wij ons ervoor hoeden alle idee-uitdrukkende werken voor kunstwerken aan te zien.
Hierin schuilt het groote gevaar voor het innemen van een verkeerd standpunt ten opzichte der kunst „an und für sich”. Al mag aangenomen worden, dat een schilderij of beeld, waaraan een idee voorafgaat meer in de richting der scheppende kunst ligt, toch moet het tot ons bewustzijn doordringen, dat alle werken, die de kunstidee niet tot uitgangspunt hebben aan beeldende kunst nog niet toe zijn. Geeft de in het werk uitgedrukte idee ons al een emotie, dan wil dit nog volstrekt niet zeggen, dat het werk in kwestie met kunst in eenig verband staat. Ons van de beeldende kunst, — haar wezen en verschijning, af te maken met de definitie: alles wat ons een emotie
