Rijmbijbel/3 Koningen

2 Koningen 4 Koningen

f62v

Hier na leet so sere die tiit

Dat so sere oude^[1] david

f63r

10795

Dat hi verwarmen niet en mochte

Al wast datmen decte sochte

Doe haeldemen hem tellet die vite

∙I∙ hiet abysach sunamite^[2]

∙I∙ maget die overscone was

10800

Die sliep bi hem als ict las

Ende verwarmedene met haren live

Mar vanden sconen wive

So en haddi gene scout

Hi en wilde oec ende hi was so out

10805

Soe diende hem indien daghe

Dese maget alsonder saghe

Bediet marien onser vrouwen

Die met sonderlingher trouwen

God diende ende noch dient

10810

Talre stont voer haren vrient

So es moeder maget ende coninginne

Ghetrouwet hadsoe alsict kinne

Ioseppe den goeden enten getrouwen

Die niet en kinde^[3] onser vrouwen

10815

Ghelych dat david hadde abysach

Daer hi niet menschelic bi lach

Al was soe siin getrouwede wiif

Dies moet ic maken ∙i∙ ghebliif^[4]

Ende dichten die ieeste als ic las

10820

Davids sone adonias

Wilde na den vader crone dragen

Ende dede hem maken ∙i∙ wagen

Het was doe der coninc sede

Ridderscap^[5] haddi oec mede

10825

Hier omme scalten niet die vader

Dur dat hiit wiste algader

Ioab was met hem aldaer

Entie pape abyathar

Want si hem die zake rieden

10830

Die trac hi van des conincs lieden

Die en waren hem niet hout^[6]

Doe dedi maken met gewout

∙I∙ werscap^[7] te sinen doene

Mar sinen broeder salomoene

10835

Ende andre heren hadhi niet

Dus es desen dinc gesciet

Nathan die prophete dede

Bersabe ter selver stede

Toten coninc davite gaen

10840

Diet algader hadde verstaen

Soe seide here du swoers dat doen

Dat diin sone salemoen

Na di soude crone ontfaen

Nu heeft adonias gedaen

10845

Hem coninc heten ende maken feeste

Daer met hem siin ∙i∙ deel der meeste

No minen sone no mie

Ende bad hi ter werscap nie

Ic weet wel here na diin leven

10850

Ic ende diin sone bliven verdreven

Nochtan die hare dit seggen hiet^[8]

Quam daer ende sprac dese dinc

Ende seide here miin coninc

Du en seits mi niet van desen

10855

Dat adonias coninc soude wesen

Doe swoer die coninc david sere

Biden levenden gode onsen here

Die mi quiit uut alle sorge

Dat ic di swoer al sonder borge

10860

Sal ic heden vuullen noch

Doe seidi ten pape sadoch

Enten prophete nathen

Neemt met u viif mine man

Ende set miin kint salomone

10865

Up minen muul ende geefthem die crone

Ende wietten^[9] mi coninc saen

Dat hi hiet was sciere^[10] gedaen

Si wieden met groter feeste

Dat machmen horen na der ieeste

10870

Groet gheluut vanden gediede^[11]

Ende vanden businen^[12] daert gesciede

Doe salmon in den stoel sat

Ende david versach dat

Dancte hi gode dat hiit versach

10875

Doch voer sinen sterfdach

Sinen sone crone dragen

Adonias met sine magen

Doe siit sagen voeren si thuus saen

Mar adonias sonder waen

10880

Vlo indie tabernacle ons heren

Ende wilde niet danen keren

Voer hem die coninc dleven gaf

Daer hi was in sorgen af

Ende ontlivet alse mesdadich diet

10885

Doe wilde die coninc alden rike

Openbare ghemeenlike

f63v

Dat salmon hare coninc ware

Ende hi omboet al openbare

Alle die princen tote hem

10890

Te comene in iherusalem

Daer wert gesacreert anderwarf

Salmon eer die vader starf

Ende david geboet hem daer

Gods wet tehoudene vor waer

10895

Gherecht tesiin ende goedertiere

Oec hiet hi hem dat hi sciere

Gode ∙I∙ tempel soude maken

Ende seide wat hi hem zaken

Beide van zelvere ende van goude

10900

Versammet hadde met ghewoude

Ysers ende coepers oec mede

Ende stene tere stede

Daer toe houts vele ende ghenoech

Vele meer dan int ghevoech^[13]

10905

Oec maecte hi van levis gheslachte

Dien hi beval die monsterwachte^[14]

xxii ware van dien

Entie dat volc souden besien

Daer waren vi∙M recht

10910

Berechters ende bescermers echt

Der wachters vanden temple waren

Vier dusent tere scaren

Ende iiii∙M min no mere

Dye ymnen songen onsen here

10915

Die sciet hi there in xii partien

In elc deel dies horic lien

Ware xxx tesamen in scaren

Die van moyses gheslachte waren

Maecte david tresoriere^[15]

10920

Dus was siins testaments^[16] maniere

Oec bad hi sinen kindren daere

Dat siit niet verdroegen sware

Dat hi den ioncsten gave die crone

Want het wilde god vanden trone

10925

Gheliker wiis dat hi te voren

Uut sinen broedren was vercoren

Nochtan als ic te voren las

Salmon die de ioncste was

Gaf hi als die sine rieden

10930

Al die vogedie vanden lieden

Ende hiet hem maken den tempel mede

Oec offerde hi vele daer ter stede

Gouds ende ander dincs daer gemene

Ende selvers ende diere stene

10935

Doe naecte davids starfdach

Echt hi samon an lach

Ende gheboet hem te eerne gode

Die wet te houdene ende sine gebode

Goedertieren te sine ende gerecht

10940

Iegen alle die liede echt

Ende seide dat hem beheten^[17] ware

Dat siin gheslachte soude daer nare

Coninge siin met groter eren

Hilden si die wet ons heren

10945

Oec seidi ioab die amase

Ende abner slouch dese twe

Mordelic ende sonder noot

Laet niet sterven siins selves doot

Betsabas kinder dien doe ere

10950

Gef hem diin lant embermere

Want haer vader miin vrient bleef

Doe mi diin broeder verdreef

Semey die mi vloecte so

Doe ic voer absalone vlo

10955

Van hem saltu mi emmer wreken

Cortelike na dit spreken

So starf die coninc davit

xl∙ iaer dit was lange tiit

Dat hi coninc hadde gewesen

10960

Om siin graf als wi lesen

So groef salmon ∙v∙ steden^[18]

Groten scat so leesmen heden

Die ii daer af wet sonder waen

Ondede hier na die bisscop yrcaen

10965

Ende ∙i∙ ondede herodes^[19]

Hier na sal u cont werden des

Dander ii siin noch daer

Dat weetmen wel over waer

Mar het en leeft wiif no man

10970

Diese met liste gewinnen can

In davids tiden als ic las

Es gescreven dat levende was

Tylius latinus^[20] die viifte

Coninc was seit ghedichte

10975

Ende aschanius alba hiet^[21]

Here over dlaetiinsche diet

Nathan ason ende gad

Profeteerden wi lesen dat

f64r

Oec in sinen tiden mede

10980

Nu hort salmons mogenthede

Salmon sat mogentlike

Ins vader troen ende in siin rike

Daer na bad adonias siin broeder

Bersabe salomons moeder

10985

Dat soe den coninc bidden soude

Datmen hem geven woude

Te wive abysach sunamiten

Die getrouwede was davite

Ende met hem alse vrouwe sat

10990

Salmon hadde onwert dat

Ende seide moeder dese bede

Wat salse bid hem drike mede

Hies ouder dan ic adonias

Ioab ic ben seker das

10995

Dat abyathar hem es hout

Abisach heeft oec ghewout

Als ocht soe coninginne ware

Hi heeft minen vader ommare^[22]

Ende heeft iegen ere ghebeden

11000

Dat moet hi besterven heden

Ende hiet den starken banayas

Doot slaen den broeder adonias

Abyatarre seidi tehant

Vare henen wonen in diin lant

11005

Ende nembermeer com te mi

Du waers doot dat segic di

En hadstu gedoget niet

Met minen vader menich verdriet

Bi deser zake was verdreven

11010

Abyatar in siin leven

Die van ely was geboren

Die pape en rechtre was tevoren

Also alse samuel versprac

Mogedi lesen datmen verstac^[23]

11015

Helis geslachte dat nembermere

Daer na ne quam te gere eere

Sadoch was die werdichede

Gegeven in abyatars stede

Doe ioab vernam die sake

11020

Dat salmon dede wrake

Vlo hi in die tabernacle met vare

Ende greep den hoec vanden outare^[24]

Die coninc sendder banayas

Mar ioab vermat^[25] hem das

110025

Dat hi daer ember sterven soude

Nadien datmen doden woude

Salmon deden daer verslaen

Ende gaf de voghedie saen

Van den here banaias

11030

Die iaobs te voren was

Die coninc riep semey vort te hem

Ende seide wes in iherusalem

Gaesteuwe ut sonder waen

Ic doe di ontliven saen

11035

Semey wachtes hem iii iaer

Doch dat hire uut ginc daer naer

Ende salmon warts geware das

Hi hiet den stouten banayas

Daat hine ontlive hi hadt gesproken

11040

Dus heeft hi den vader gewroken

Salmon daer ic af scrive

Nam faraons dochter te wive

Des coninx van egypten lant

Daer hi als ict bescreven vant

11045

∙I∙ kint an wan men leest vor waer

Eer soe hadde ix iaer

Die bruut voerdi in davids stede

Het was eer hi huus maken dede

Om ∙iii∙ dingen pensdi sere

11050

∙I∙ tempel te maken onsen here

Ende hem selven ∙i∙ zale

Ende iherusalem altemale

Met iiii mure omme te gane

In den eersten mur te stane

11055

Dien tempel ende haer papen mede

Die dienen souden ter heiligher stede

Inden andren mur so souden

Die propheten haer wonen houden

f64v

Ende hoge liede inder port

11060

Inden derden mur bet vort

Soude wonen tgemene diet

Diesmen mach omberen niet

Salmon die voer daer naer

Offeren up moyses outaer

11065

In gabaon daer die tabernacle was

Des nachts daer na als ict las

Sachi in droeme onsen here

Die dus sprac min no mere

Eesche dattu wilt du salt ontfaen

11070

Salmon antworde saen

Here god ic ben ∙i∙ kint

Ende en gevroede niet ∙i∙ twint

Ghef wiisheit ende sin dinen knechte

Daer ic diin volc mede berechte

11075

Ende ic besceet weet ende raet

Tusschen goed ende quaet

Dese wort bequamen onsen here

Ende seide weder tehem mere

Want du en baeds niet na liede zede

11080

Om lange liif no om riichede

No dire viande doot also wale

Ic geve di na dine tale

Ic geve di tharte also vroet

Dat voerdi mensche ne moet

11085

Noch dire gelike wert gesien

Ende dattu niet bads nochtien

Hebic di gegeven mede

Dats riicheit ende mogenthede

Houdstu mine wet talre tiit

11090

Also diin vader dede david

Doe salmon wart ontwake

Ende hiwert kennende dese zake

Keerdi te iherusalem mit eren

Ende dankes vor die arke ons heren

11095

Onsen here mit beiden handen

Ende offerde daer vele offeranden

Twee licht wive quamen daer naer

Omme recht ten coninc daer

Dene sprac eerst ten coninc toe

11100

Ic ende dit wiif here seit soe

Woenden te gader nu merct das

So dat een tkints genas

Des derde dages lach soe daer naer

Mar soe verlach^[26] haer kint aldaer

11105

Nachts als ic sliep eer ic ontscoet^[27]

Leidsoe dat dode in minen scoet

Ende droech miin levende mit hare

Doe ict sach werdics geware

Dat dode dat was niet miin kint.

11110

Dandre sprac en es niet ∙i∙ twint

Aldattu telles dlevende es miin

Ende dat dode es recht diin

Doe nieman dat besceden^[28] konde

Besciet die coninc in corter stonde

11115

Want hi bringen hiet ∙i∙ sweert

Ende dat kint delen metter vaert

Mar die moeder diet hadde ghemint

Seide here laet levende tkint

Ende latet kint leven

11120

Hets mi genoech sie ict leven

Dander seide neen nem diin deel

No miin no diin blivet gheel

Doe horde die coninc an die worde

Wien met rechte tkint toe horde

11125

Ende hiet tkint der moeder geven

Tvolc dat hem sat beneven

Ende om tvonesse hilden spot

Alse om ∙i∙ iongen sot

Wonderde wanen hem die wiisheit quam

11130

Daer en was nieman hi en vernam

Dat hem quam biden heilighen gheeste

Dus ontagene alle die meeste

Saloms cost van sire spise

Die na debreusche wise

11135

In ieesten staet bescreven

Dat es van mi achter bleven

Siin cost was wonderlike groet

In vleesche in vissche ende in broet

Ende daer toe wast wel berecht

11140

Int lant was vrede so gerecht

xl dusent horic hadde hi

Ende in iherusalen so waren hem bi

vi dusent ridders van sire maisnieden^[29]

Uut genomen andren lieden

11145

Ridders noemt hi die ridens plagen

Noch vi∙M ridders die lagen

In sine steden haren thare^[30]

Hadde die coninc salmon mare^[31]

Daer toe was hi die vroetste bekent

11150

Van alden landen van omtrent

f65r

Van egypten van israel

Oec verhordi also wel

Van moab die iiii vroede al

Deen hiet dorda^[32] dander cathal^[33]

11155

Die derde enam^[34] die vierde etham^[35]

Vele boeke maecte hi als ict vernam

Van crude van bome ende van stenen

Van aldat leefde van grote van clenen

Wiste hi van al die nature^[36]

11160

Oec so maecte hi coniure^[37]

Daermen evele mede verdreef

Coniuratien^[38] hi oec schreef

Daermen den duvel mede hiet

Dat hi uten mensche sciet

11165

Oec leesmen dat hi die wort vant

Daermen den duvel mede bant

Dat was doe ∙i∙ const vercoren

Want eer ihesus wart geboren

Hadde de duvel over den man

11170

Mere macht dan hi sint gewan

DOe sende salmon als ict vernam

Ten coninc van tyren yram

Ende seide hi wilde ∙i∙ tempel maken

Onsen here van dieren zaken

11175

Send mi seithi ceder hout

Ic saldi senden wattu wout

Yram sende hem bider zee

Dat hout gehouwen te ioppee

Iaef so hiet men nu die stede

11180

Salmon sende hem weder mede

Tarwe olie ende wiin

Want het was breke^[39] int lant siin

Salomon coes also wel

Liede uten lande van israel

11185

Die hi dede pinen^[40]

Die bekeert waren van heidinen

Die iode diere uut geboren was

Dien liet hi vri als ict las

Der piinres waren xxx∙M man

11190

Daer leidi selven nerenst^[41] an

Dat hise in drien dede scaren

x∙M moster ∙i∙ maent varen

Ende pinen haer bederve doen

Dus ordnieret salmon

11195

Dan lagen dandre ii scaren stille

Ende rusten hem na haren wille

∙I∙ iode die aduram^[42] hiet

Was bedrivere^[43] over dat diet

Lxxx∙M so waren

11200

Oec daer toe steenbickelaren

Die uten roetsen hiewen stene

Marbrine scone ende rene

Daer iosefus die storie af kent

Datter genoech intfundament

11205

Lagen lanc xx cubitus

Ende ∙x∙ breet scriift iosefus

∙V∙ cubitus dicke bi getale

Ghepolliciert^[44] utermaten wale

Dit hout ende dese stene mede

11210

Gheredemen^[45] al buter stede

So dat men noyt van ysere slach

No van aex nacht no dach

Te iherusalem ne horde binder stede

Aldatmen den tempel maken dede

11215

Oec ware lxx∙M paerde

Die den last voerden hare vaerde

Hebreussche ieesten hebben in

Dat salmon in sinen sin

Vant met ∙i∙ behendichede

11220

Hoemen hout ende stenen mede

Houwen soude sonder geruusch

Hi hadde ∙i∙ vogel hiet struusch^[46]

Die ionc hadde merct dat

Dat welvedemen^[47] onder ∙i∙ glasiin vat

11225

Dus mochthiit siin ende niet gewinnen

Die struus voer wech wildiit kinnen

In die woistine met erren moede

Ende nam ∙i∙ worm met wies bloede

Dat hi scoren dede dat glas

11230

Die worm tamiin^[48] geheten was

Met desen worme seggen si mede

Dat hi hout ende stene dede

Scoren ende sceden also sochte

Datmen geen luut horen mochte

11235

Van genen wapine clene no groot

Want dies was gene noot

Die montanie mortia

Was wiitghenoech niewer na^[49]

Die dede die coninc widen ende slechten

11240

Daermen den tempel soude rechten

Mar dat wonder vanden ghewerke

Also als ons bescriven clerke

f65v

Die dede die coninc widen ende slechten

Daermen den tempel soude rechten

11245

Mar dat wonder vanden gewerke

Also als ons bescriven clerke^[50]

Es mi telanc in dietsche wort

Ute bringene al vort

So ic met corsten worden mach

11250

Sal icker af doen ∙i∙ ghewach

Na dien dat israelsche diet

Uten lande van egypten sciet

Wast cccc ende lxxx mede

Mar iosefus scriift in sine waerhede

11255

Datter toe waren ∙xxii∙ iaer

In ∙i∙ mey dats waer

Begonste salmon met eren

Te werkene den tempel ons heren

Van witten marbre men scriif dus

11260

Het was lanc lx cubitus

Ende xx wiit als ict bekinde

Deninganc was van oest inde

Alst in die tabernacle was

Dat hiet oec sancta als ict las

11265

Ende was ∙xl∙ cubitus lanc

Ende xx wiit was de inganc

Twestende ic wil giis seker siit

Was even lanc ende even wiit

xx cubitus elc siins^[51] gemeten

11270

Sancta sanctorum hiet wildit weten

xxx∙ cubitus was die tempel hoech

Toten eersten solre^[52] die niet en loech^[53]

Wast echt hoech xxx cubitus

Ende daer boven wi lesen dus

11275

Wast lx cubitus gemeten

Toten decsele^[54] wildiit weten

Dus die tempel wiens wondert

Hoech xxx cubitus ende hondert

Ende lx lanc ende xx viit^[55]

11280

Ic wille dat ghiis seker siit

∙I∙ porticus^[56] was voer die kerke

Ghemaect na eens cloesters werke

x cubitus wiit ende xx lanc

Also hoech als smonsters inganc

11285

Buten nauwe ende binnen wiit

Waren die venstre daer ter tiit

Salmon doe eerst visierde

Dlicht dattie kerke vercierde

Drie paer balken waren gheleit

11290

Indie karke dats waerheit

Daer di iii solres lagen

Daer ghi af hebt horen gewagen

Die ragheden^[57] aldure den mure

Daer af telt ons die scrifture

11295

Doere up waren ghemaect iii gange

Neven der meisieren^[58] lange

Datmen mochte sonder waer

Drie sins om den monster gaen

Dit siin van den temple die pinne^[59]

11300

Daer dewangelie af heeft inne

Daer sathan onsen here up droech

Dat was te wonderne ghenouch

Gheghevelt^[60] waren die gange alle

Datmer niet af mochte vallen

11305

Vanden temple die nederste zale

Was de mur altemale

Met ceser planken ghedect omtrent

Ende altemale dat pavement

Was met houte gedect dan

11310

Dat ic dietschen niet en can

Ende alle die planken boven beneden

Alomme entomme tallen steden

An die balke ende altemale

Dat was an die nederste zale

11315

Was ghecleet al met goutplaten

Vaste ghenagelt utermaten

Met goudine naghelen vaste genoech

Daer elc ∙i∙ cyclos^[61] af woech

Wie so inden tempel quam

11320

Wat hi sach ende vernam

Dat was al goudiin root

Dit was ene cyerheit groot

Indien goudplaten waren verheven

Palme ende ingle gescreven

11325

Sancta sanctorum ende sancta

Sciet ∙i∙ wech horter na

Die algader cedriin^[62] was

xx cubitus hoech als ict las

Dus wast ∙x∙ cubitus ende el niet

11330

Vanden solre die daer sciet

Die wech was buten ende binnen

Met goude ghedect wildiit kinnen

Voer dien wech hinc ∙i∙ cortine

Van iiii varwen dier ende fine

f66r

11335

Ingle geweven in dien

So subtilic^[63] men mochte dor sien

Den middelsten wech altemale

Dit was tseyl^[64] dats ware tale

Daer dewangelie af seyt aldus

11340

Tseyl scorde doe starf ihesus

Hoe dander ∙ii∙ zale daer boven

Ghefisiert waren can ix niet geloven

Want en vants bescreven niet

Eermen vanden werke sciet

11345

Ende men leide den achtersten steen

Was daer ∙i∙ maber^[65] wet voer een

Die metten metsers was ommaer^[66]

Want hi ne voegede hier no daer

So dat hi boven tenen hoeke

11350

So wel voegede dat die boeke

Te wondre mocht tellen ter tiit

Dit hadde lange vorseit david

Die steen betekent marien kint

Dat vanden ioden niet was gemint

11355

Die eerst onse gelove begonde

Si ende andre vule honden

Die doot sloegen die martelaren

Maecten onse gelove tewaren

Mar die gelachterde steen

11360

Maecte van ∙ii∙ wegen een

Ende lach int hogeste vanden hoeke

Algaven die ioden ihesus vloeke

Hies int hogeste nu gheset

Ende hi heeft die niewe wet

11365

Ghemaect van twierhande^[67] lieden

Dat ic u nu wille bedieden

Van ioden ende van heidine mede

Van desen ii dats die waerhede

Heeft ihesus die hoec steen

11370

Dat ghelove bracht over een

Ende heeft daer af van nuwen werke

Ghemaect al nu die heilighe kerke

Up dalre hogeste van der mure

Was ghemaect wel ter cure^[68]

11375

∙I∙ diere werc van finen goude

Het was ghelic ∙i∙ goudine woude

Alst liede van verre anesagen

Dat soude die vogle veriagen

Boven aan dupperste tafelment^[69]

11380

Waren ghemaect al omtrent

Hangende druven van goude

Ende wiingaert blade menichfoude

Indie suutside was ghemaect

∙I∙ windelsteen^[70] wel gheraect^[71]

11385

Daer binnen den mure

Ten oostinde was wel ter cure

Vanden temple dinganc gemaect

Daer waren duren^[72] wel gheraect

Houtine beslegen met goude

11390

Daer in cierheit menichfoude

Der doren waren viere

Ghemaect van selker maniere

∙ii∙ buten hangende ende ∙ii∙ binnen

Hier mochti wonder ane bekinnen

11395

Alsmen die ∙ii∙ buten loec^[73]

Loken die ∙ii∙ binnen oec

Ende alsmense dan ondede

Gingen up die andre mede

Bi arten^[74] ende sonder mans hant

11400

Wiit waren die doren als ict vant

Elc vanden doren ∙v∙ cubitus

Ende xxx hoech wi lesen dus

Waren die mure vanden duren

∙v∙ cubitus breet na der figuren

11405

Indie middel boven doren twee

Oliviin^[75] dats wonder mee

Ghecleet met goude met diere dinc

Daermen in sanctus sanctorum ginc

Moyses arke was daer in

11410

Metten cyerheit meer no min

Dan soe was in die woistine

Gheformeert met groter pine

Salmon maecte ∙ii∙ cherubin

Bider arke staende daer in

11415

Updat pavement van den huus

Die waren lanc ∙x∙ cubitus

Haer voeten hilden si oft si speelden

Met goude dat si wel beweelden^[76]

Diese maecte hebs danc

11420

Haer vlerken ∙v∙ cubitus lanc

Die ∙ii∙ van haren vlerken quamen

Onder die arke altesamen

Diet boven al bedecten

Dander ∙ii∙ vlerken si strecten

11425

Elc an den wech die hem was naest

Dus est bescreven ende dus waest

f66v

Indien voermonster die hiet sancta

Dede salmon setten daer na

Andie suutside den candelare

11430

Die moyses maecte die mare

Entie taflen cetiin^[77] mede

Andie nortside up hare stede

Tusschen dien ∙ii∙ sette hi ∙i∙ outaer

Van goude die over menich iaer

11435

Tevoren maecte in die woistine

Moyses daer hi hadde pine

Daer toe maecte ∙x∙ candelaren

An elke side salmon te waren

Die mere waren dan doude was

11440

Also gewracht^[78] recht als ict las

Ende ∙x∙ taflen cetiin mede

Wel voegende up hare stede

An elke side ∙v∙ dats waer

Daer tusschen sette hi ∙i∙ outaer

11445

Van stene daer moyses yser quam

Ghecleet met cedre als ict vernam

Ende dat hout beslegen met goude

Daer men spetie^[79] up offren soude

Porticus dat voer die porte stoet

11450

Hadde die colummen diere ende goet

Twe waren dur wel gheraect

Ende alle van coepre ghemaect

Ende stonden ∙x∙ cubitus versceden

Voer die dore onder hem beden

11455

Recht darmen^[80] inden monster ginc

Die steel^[81] was hoge dats ware dinc

xiii^[82] cubitus gewrocht dor wale

Dit segic met ware tale

Dat capiteel datter up lach

11460

Was hoech ∙xv∙^[83] cubitus diet sach

Mochter beelden ansien ghemaect

Ende ∙vi∙ paer venstren wel geraect

Daer up was ghemaect bet

∙I∙ dinc ghescepen als ∙i∙ net

11465

Daer an hingen prumeghernaten^[84]

Wel ghegoten utermaten

In can niet dat werc volprisen

Dander was oec van dere wisen

Also sonderlic werc

11470

Ne sach noyt leec no clerc

Dat werc ghoet ∙i∙ hiet yram^[85]

Van tyren gheboren als ict vernam

En was die coninc niet die gone

Mar ere iodinne sone

11475

Siin vader was van tyren geboren

Ende alle die vaten als wiit horen

Goet hi selve die coepriin waren

Mar dat coper wet tewaren

Was also scone alst gout bi naer

11480

Iosefus scriift ons over waer

Datmen met xii graden^[86] clam

Ten porticus als ict vernam

Buten temple an die mure

Alomme ende omme na die scrifture

11485

Sonder andie oestside allene

Maecte salmon husekine clene

∙V∙ cubitus wiit ende lanc

Ende xv hoech sonder wanc^[87]

Vanden ene mochtmen int andre gaen

11490

xxx wasser sonder waen

Ende boven dien maecti mede

Ander van diere hoechede

Ende even wiit ende even lanc

Ende even vele sonder wanc

11495

Also dattie paer woninghen

Toten eersten solre gingen

Buten mure alomme rene

Sonder andie oestside allene

Vate ende aldat vestiment^[88]

11500

Hiltmen dare al ommetrent

Ende dat paepscap lagger inmede

Telker weke het was die zede

Alsi souden met groter eren

Dienen in den tempel ons heren

11505

Om dien tempel hort hier of

Ginc ∙i∙ viercant kerkhof

Smal wast an die westside

Ant oestende ∙i∙ plaetse^[89] wide

Ghepaveert met marbre diere

11510

Daer up beelden menighertiere

Die mur was iiii cubitus hoech

Screef die gene die niet en loech

Dat elc cubitus hadde sine stene

Van iii varwen gemene

11515

Dus hadde die mur varwen drie

So scone wanic sachmen nie

Die mur was ghecleet van binnen

Met ceder houte wildiit kinnen

f67r

Hier in stonden colummen fine

11520

Daer in lettren van latine

Ebreusch ende grixe mede

Die maecte tvolc daer ter stede

Dat si hilden ons heren wet

∙I∙ inganc was daer geset

11525

∙xv∙ cubitus hoech ende wiit

Die open was talre tiit

Want daer was gene dure an

Daer toe gingen wiif ende man

Die daer haer offerande brochten

11530

Niet vorder si oec comen mochten

En was dat siit bi orlove daden

Men clammer up met xv graden

Int hangende vanden berge was

Noch ∙i∙ kerhof als ict las

11535

Alomme was dat scone ende rene

Ghepaveert met marberstene

Met ∙i∙ mure geloken dus

Die hoech was xxv cubitus

An dinderste side ten tempel waert

11540

Ende buten dat hebt niet onwaert

Was xl cubitus hoech bi gethale

Dat dede dat sigen^[90] altemale

Vanden berghe daer hi an stoet

Hi en was mar hoech ∙i∙ voet

11545

Vanden temple dat si u cont

Ten westende die boven stont

Was die mur gheheel tien tiden

Mar andie andre iii siden

Haddi porten harenthare

11550

Alst moenkelic^[91] cloester ware

Daer in stonden colummen diere

Van gedane menigertiere

Cameren ware dier ende fiin

In ghemaect alle cedriin

11555

xxx cubitus nu ter tiit

Andie suutside dat portale wiit

Waren porten ghemaaect viere

Ende also vele in dere maniere

Ware oec andie nortside

11560

Met goude beslegen wide

Ingle gewrocht wel utermaten

Indie porten wachters saten

Die den onsuveren benamen

Dat sire niet binnen en quamen

11565

∙I∙ porte stont ant oestinde

So scone wanic dat nieman kinde

Speciosa^[92] hiet soe bi namen

Haer duren waren alle tesamen

Van copre van corinten ghemaect

11570

Scone ende diere ende wel gheraect

In die ii hoeke an die oestside

Waren ∙ii∙ portekiin niet wide

Daer dure plagen vrouwen tegane

Met offerande als ic wel wane

11575

In die plaetse van den kerchove

Bider porten van groten love

Vercochtmen vogle ende beesten

Om te offerne na der ieesten

Ende wisselbanke stonden daer

11580

Dat seldi horen wel hier naer

Datse onse here alle omme warp

Doe hi wreet was ende scarp

Biden porte stonden daer

Blocke ghemaect wet vorwaer

11585

Daer die liede vanden dorpen

Als sire quamen ghelt in worpen

Ende huse waren ghemaect dermede

Daermen tvolc in doen dede

Oec sonder stoele horic gewagen

11590

Daer die wise in sittens plagen

Dit kerkhof is bekant

Ende inder ewangelie tempel genant

Beneden desen kerchove

Was noch ∙i∙ van mindren love

11595

Daer die vrouwen in biddes plagen

Daer gene smette in lagen

Beneden dien was dat vierde

Dat salmon alreminst visierde

Daer in beeden donsuverliede

11600

Entie heidine alst ghesciede

Niet vorder mosten si gaen

Daer most si bidden ende staen

Dit was ans berchs voet

Deromme ginc ∙i∙ mur goet

11605

Alomme den berch wi lesen dus

Die hoech was cccc cubitus

Nochtan ghelangede hi niet den voet

Boeven daer die tempel stoet

Alsmen int inderste kerchof quam

11610

Boven al up als ic vernam

f67v

Was ∙i∙ lavoer^[93] andie suutside

De cyerheit mach ic nu te tide

Niet gescriven min no mee

Het hiet die coprine zee

11615

Daer dwoegen die pape hande ende voete

Alsmen hem brochte gemoete

Die offerande vanden beesten

Alsmen plach indoude ieesten

Ghedwogen na die coustume^[94] sine

11620

In probatica pisscine^[95]

Hebse die papen ontfaen

So sachmer ∙x∙ lavore staen

In elker side stonter vive

Daer ic u lettel af bescrive

11625

Nochtan waren si van dieren werke

Luteres^[96] hietse die kerke^[97]

Alghegoten van metale

Daer dwoegen die papen wale

Anderwerf die offerande

11630

Doe gincsi danen altehande

Ende settense upten coprinen outaer

Die stont andie suutside daer

Daer berndemen die offerande

So kerden si altehande

11635

Ter pisscine daer si hem dwoegen

Eer si dofferande inden tempel droegen

Want dat was buten monster al

Doe gingen si sonder ghescal^[98]

Ende bereiden in den tempel ons heren

11640

Wel diere spetie met groter eren

Wet wel ic moet hier achter laten

Vander cyerheit vanden vaten

Ende vanden temple dmeeste deel

In hebs die waerheit niet gheheel

16545

Gheseit dats die scrifture seit

Want mi ande dinc over leit^[99]

Dies moetic corten dese feeste

Ende volgen der rechter ieeste

Int vierde iaer na salmons rike

11650

Begonsti den tempel coninclike

Ende wrochter over vii iaer

Ende vii maende dat es waer

Doe dedi met groter eren

Setten die arke ons heren

11655

On sancta sanctorum up ∙i∙ dach

Datter nieman niet af en sach

Dan dat inde vander varen

Doe soe up was geset tewaren

Onder die ii vlerke cherubin

11660

Soe was daer geset daer in

Ende doe die papen quamen vort

Ende songen die heilighe wort

Quam daer in ∙i∙ clare swerke

God selve in die diere kerke

11665

Doe sprac die coninc salomoen

Here wi weten wel dit doen

Dattu di selven heefs ghemaect

∙I∙ ewelic huus ende wel gheraect

Dats hemelrike entie zee

11670

Daer na so seide die coninc mee

Want hi viel ups sine knien

Hi hief sine hant up mettien

Ende dankes gode daer of

Ende hi vuldaen hadde siin belof

11675

Dat hi sinen vader behiet

Oec bad hi ocht heidin diet

Ocht iode daer tenigen stonde

Bidden quame vor sine sonde

Dat god ghehorde sine bede

11680

Ende voer enighe noet oec mede

Hie na hi al tvolc benediede

Dus leesmen dat hi den tempel wiede

Salmon die offerde daer

Xii∙M^[100] ossen dats waer

11685

Ende ∙c∙ dusent daer ter stede

Ende xx.M daer toe mede

xiii^[101] daghe telt die ieeste

Heltmen daer wiinghe^[102] ende feeste

Ende doe sette hem tvolc ten kere

11690

Anderwarf quam onse here

Ende vertogede hem salemoene

In droeme na desen doene

Ende sprac ic horde dine bede

Ic hebbe dit huus gheheilicht mede

11695

Ic sal bescouwen dese stede

Di ende dit volc oec mede

Eist dat ghi doet dat ic u hiet

Ende wildi dies oec doen niet

Ic sal u werpen uten lande

11700

Ende desen tempel met groter scande

Ende van mi werpen ende breken

Datmer favelen af sal spreken

f68r

Doe die tempel ghemaect was

Maecte salmon als ict las

11705

Sine woninghe wet vor waer

Daer wracht hi an xiii iaer

Hem selven maecti ∙i∙ zale

Ende sinen wive also wale

Die sconinc faraons dochter was

11710

Dese ii salen als ict las

Waren beide al eens ghemaect

Scone ende diere ende wel gheraect

Oec maecti ∙i∙ huus sonder faelien^[103]

Dat hiet thuus vander bosscaelien ^[104]

11715

Om dat boven houtiin was

Van cederhoute als ict las

Indie upperste woeninge vander zale

So leidemen die wapine altemale

Datse thout soude behouden

11720

Datse niet verroesten souden

Beneden was dat huus van stene

Daer in lach spise menich ene

Om dattie steen was cout ende nat

So bleef die spise versch om dat

11725

cc scilde^[105] van goude claer

Maecte salmon daer naer

Ende cc glavien^[106] te waren

Ende ccc bokelaren^[107]

Scone ront nu merct hier ane

11730

Ende scone gescepen als ∙i∙ halve mane

Ghuldiin waren scilde ende scachte

Diegene die hilden die wachte

Voer die dore droegen dese

Ende als die coninc als ic lese

11735

Yewer^[108] voer daer uter stede

So voeren ionghelinghe mede

Met desen up paerde voren

Die blont waren als wiit horen

Ende daer toe so lanc haer

11740

Dat uptaerde sleepte daer

Dat haer was gevarwet alsmen woude

So dathet geleec den goude

Entie sonne makede claer

So quam salmon daer naer

11745

Up ∙i∙ dieren wagen ghereden

Eerlike na die lants zeden

Daer ic af sprac dat houtiin huus

Was lanc ∙c∙ cubitus

Ende xx hoech ende ∙L∙ wiit

11750

Ghemaect met groter deliit^[109]

Al van planken cedriin

iii paer waere columme fiin

Ende xv in elke reke

Effne^[110] staende ende properleke^[111]

11755

Lancs in die scone zale

Daer in was ghemaect wale

∙I∙ portael ∙X∙ cubitus lanc

Ende xxx wiit dier ende stranc^[112]

Des coninx zale entie somme

11760

Hadden enen menighe columme

Alst huus hadde vander boscalien

Ende even lanc wast sonder faelien

Ende even hoech ende even wiit

Des willic dat ghie seker siit

11765

Daer was woninge maer ∙i∙ paer

Van iii manieren dat es waer

Was die mur van ghere zale

Van iii varwen dat wet wale

Was die mur als men ons seget

11770

Deen boven den andren gheleget

Die vierde maniere was ghehouwen

Van binnen des seldi getrouwen

Subtilic met menigher maniere

Entie verlicht met varwen diere

11775

In midden der wider zale

Was ∙i∙ husekiin ghemaect wale

Dat wiit was xxx cubitus

Daer in ∙i∙ sitten^[113] wi lesen dus

Up columme stont aldat

11780

Daer die coninc selve in sat

Ende ute siin recht altemale

Int achterste ende vander zale

Waren die weghe met goude gecleet

Daer hadde die coninc ghereet

11785

∙I∙ groot sitten van yvore

Ghecleet met goude als ict hore

Datmen ∙i∙ troen bi namen hiet

Met vi graden alsmen bediet

Gincmer toe alsmer up sat

11790

∙I∙ calf was ghemaect up dat

Daermen up sat tallen tide

Ende ∙i∙ hant an elke side

Ghelic als houdens^[114] hadde te doene

Daer bi stonden ∙ii∙ lioene

f68v

11795

Bi elker hant ghemaect cyerlike

Noyt was troen dies ghelike

Int huus waren harde diere

Sittene van menigher maniere

Die alle waren marbriin

11800

Ghecleet met planken cedriin

Oec was der vrouwen hus gemaect

Dies gheliic ende wel gheraect

Van marbre van stenen van goude

Van selvere verciert menichfoude

11805

Scotele nappe stope^[115] altesamen

Die vate vander alamen^[116]

Waren goudiin wet vorwaer

Salmon wrochte xx iaer

Eer hi siins makens af quam

11810

Van tyren die coninc yram

Sende hem te helpen met gewout

Gout ende menigertiere hout

Salomon veste die stede

Mit groter moghenthede

11815

Ende paveerde mit stene

Alle die eerste straten gemene

Ende veste vele steden weder

Die ghevallen waren daer neder

Oec so maecte hi nuwe steden

11820

Iegen des winters piinlicheden

Somighe iegen somers hitte

Oec so lesen wi van hem ditte

Dat hi wan te sinen doene

Met sinen sweer^[117] faraoene

11825

Die coninc van egypten was

Ende dachterste als ict las

Die farao bi namen hiet

Met bedwange met groot verdriet

Vanden lande van israel

11830

Van alden ioden wet dat wel

Maect nieman eygiin daer

Maer vechters warent vor waer

Die heidine van chanaan

Maecte hi eygine man

11835

Vanden libane^[118] dus lesen wi

Toter stat van amechi^[119]

Scepe dede hi maken mede

In ∙i∙ eylant tere stede

Dat in die rode zee gheeten es

11840

Ende heet asion gabes^[120]

Met sinen lieden voeren mede

Scipmans van tyren uter stede

Dat in die tyden eylant was

Hier na salic gewagen das

11845

Hoet overdammede^[121] ende wan

Alexander die stoute man

In ofier^[122] voer hi om gout

Ende voere omme met gewout

Silia^[123] ende oec endi

11850

Ten iii iare keerden si

Ende brachten gout selver stene

Simmincle^[124] ende pawe^[125] gemene

Ende olifante die hadden tande

Ende hout datmen tyna^[126] nande

11855

Dat diere was ende recht mede

Daer salmon af maken dede

Sitten inden tempel ons heren

Ende in siin huus met groter eren

Ende instrumente vander musike

11860

Daermen scone up mochte striken

Inden tiit van sire macht

Was dat selver lettel gheacht

Want die sille^[127] daermen up sit

Was tien tiden selveriin wit

11865

Menighe in iherusalem

Dat ceder hout wast bi hem

Also goeden tiit alse cycamore^[128]

Dies vele daer wast als ic hore

Indien tiden dat dese mare

11870

Van salmone ginc harenthare

Dies menichcinne^[129] gheloven wille

Was ∙i∙ vrouwe hiet sibille

Coninginne van saba

Dat staet in ethyopia

11875

Ende quam in iherusalem

Te salmone te proeven hem

Met riicheden al onghetelt

Met feesten met groter gewelt

Des was soe met groer ere ontfaen

11880

Van salmone als wiit verstaen

Ende wat dat soe gevragen conde

Ontbanthi al met sinen monde

Ende maketse wiis in allen kere

So dat hare wonderde so sere

11885

Dat soecume behilt den sin

Ende seide men spreect van di min

f69r

Vele dan die waerheit es

Noch wonderde hare meest des

Des coninx huus vander bosscalien

11890

Dan vanden temple sonder faelien

Ende dien dienst diemen oec dede

In ons heren tempel mede

Ende daermen diende so wale

Mede indes coninx zale

11895

Soe gaf den coninc gout ende stene

Ende diere crude menich ene

Dan die daer ye waren gesien

Iosefus scriift oec van dien

Dat soe hem ∙i∙ balsen wortel^[130] gaf

11900

De;n coninc daer die balseme af

Ghewonnen wart in engaddi^[131]

Salmon die coninc vri

Gaf haer oec dat soe begaerde

Ende soe voer wech hare vaerde

11905

Men leest dat soe in scrifte sende

Den coninc dat soe bekende

Die dinc die soe tontsegene^[132] plach

Dat inder bosscalien sale lach

∙I∙ hout daer ∙i∙ an soude hangen

11910

Dor wies doot dat noch tegangen^[133]

Soude al dat iodsche rike

Dat ontsach salmon sekerlike

Ende deet tehant graven onder daerde

Mar hoe dat hem openbaerde

11915

Indie probatica pisscine

Doe het naecte ons heren pine

Nu weetmen sekerlike wel

Dit hout waenmen ende geen el

Wast daer hi selve an hinc

11920

Onse verlosere die coninc

Hier na dat was groot ongheval

Verkeerde dese coninc al

Salmon ende wert besmet

Met heidine wiiven iegen wet

11925

vii^[134] wiif haddi tewaren

Die alle coninginne waren

Die sine herte in haer houde

Verkeerden al bi haren scouden

Ende dadene afgode anebeden

11930

Te pleghen sire weldicheden^[135]

iii monsters daden si maken hem

Omtrent iherusalem

Dene was in iunos^[136] ere geset

Die godinne was van saret^[137]

11935

Dander was in thamos^[138] ere

Der moabiten god ende here

Die derde in malats^[139] ghebod

Dien damoniten houden over god

Dien sette hi temont olivete

11940

Iegen ons heren ghehete^[140]

God sende sinen prophete nathan

Ofte ∙i∙ andren man

Die seide omdattu heefs ghescuert^[141]

Gods ghebod heefttu verbuert

11945

Dat hi diin rike scuret met rechte

Gheven sal hiit dinen knechte

Mar al niet hor wat ic mene

Iudas volc ende noch ∙i∙ allene

Sal ic geven dinen kinde

11950

Om davite dien ic minde

Om hem oec eeist mede bleven

Dat ic di niet doe in diin leven

Alse salmon in hogen vrede

Ghesiin hadde in weldichede

11955

Ende het oec was bi sinen ende

Leesmen dat onse here sende

Hem ∙i∙ viant hiet adath^[142]

Van edom^[143] wi lesen dat

Dat hi was van sconinc geslachte

11960

Tien tiden dat ioab met crachte

Dat lant van ydumea wan

Ontvlo in egypten die man

Daer hem die coninc sire dochter gaf

Daer salmon hadde die zuster af

11965

∙I∙ kint so hadder bi adach

Dat was geheten genabath^[144]

Doe hi vernam dat hi was quite

Van ioab ende van davite

Ende salmon in dulheden vel

11970

Street hi up tlant van israel

Noch ∙i∙ viant hadde salmon

∙I∙ van samos^[145] ende hiet saron^[146]

Die prince van den rovers was

Ieroboam als ict las

11975

Die comen was van effraym

Salmons knape verhief him

Ieghen hem in dere maniere

Salmon maecte ∙i∙ werc diere

f69v

Dat scone was beneder stede

11980

Ende verhieft met groter riichede

Also hoghe te merkene die tinne

Alse syon also ict kinne

Dat die hiet davids stat

Ieroboam beval hi dat

11985

Die rente tontfane altesamen

Die van ioseps gheslachte quamen

Eens ginc hi uut iherusalem

∙I∙ prophete quam ieghen hem

Achias hiet hi alsment weet

11990

Met ∙i∙ nuwe mantel ghecleet

In xii stucken scorde hi dien

Ieroboam hiet hi mettien

Dat hi die x stucke name daer

Ende seide god spreect vor waer

11995

Ic sal di geven wet dat wel

x gheslachte van israel

Haer coninc saltu siin diin leven

Salmons sone salic oec geven

Dander dats dor davids wille

12000

Ieroboam verhief hem stille

Iegen den coninc ende riet den lieden

Dat si van salmone scieden

Doe wilden salmon verslaen

Mar hi ontvlo in egypten saen

12005

Altoten coninc susach

Tote salmons sterfdach

So dat salmon bleef doot

Twifel heeft die scrifture groot

Weder hi behouden es so verloren

12010

Begraven was hi als wiit horen

In dans^[147] stat wet vor waer

Dat hi was coninc ∙xl∙ iaer

Eer dat hi in die sonden vel

Iosefus scriift ons wel

12015

Dat hi ∙x∙ iar in sonden

Crone droech te sinen stonden

Die heilighe boeke laten achter

De iare die hi leefde in lachter

Ende en scriift mar die elt^[148]

12020

Lxiiii iaer als iosefus telt

Was hi out als hi bleef doot

Es hi verloren dats scade groot

In salmons tiden als ict las

Dat in alba coninc was

12025

Coninc silvius eneas^[149]

Silvius alba^[150] siin vader was

Die seste coninc vanden latinen

Van enease ende van lavinen

Na salmone leesmen dat quam

12030

Int riike siin sone roboam

Ende ieroboam verhorde mare

Dat salmon verstorven ware

Ende quam weder in cysem^[151]

Daer roboam was ende met hem

12035

Tvolc van israel om die zaken

Dat sine coninc souden maken

Si baden dat hi ∙i∙ deel lichte

Den dienst de siin vader stichte

Ende daer riedent hem die oude

12040

Dat hiit hem beloven soude

Doe vragedi raet andie ionge

Die seiden toech niet dire tonge

Wattu best ende sprec alsehere

Hier na quam tvolc ten kere

12045

Hi seide sloech u miin vader

Met roeden ic sel u algader

Seere met sorgen slaen

Tvolc hadt ontwert^[152] sonder waen

Ende ∙x∙ gheslachten wet vor waer

12050

Die scieden van hem aldaer

Hi sende na hem sinen drossate

Aduram^[153] in die strate

Dien steenden si telachter hem

Roboam vlo in iherusalem

12055

Die∙x∙ gheslachte altesamen

Ieroboam over coninc namen

Alst vorseide achias

Die van beniamin ende van iudas

Entie leviten dor sconinc eere

12060

Coren roboam over here

Dus sciet dat rike over waer

Dat nembermeer versamede daer

Ieroboams rike wet dat wel

Hiet dat rike van israel

12065

Om dattie meeste menighe was

Dander hiet trike van iudas

Daer thoeft af was iherusalem

Nu seldi vort horen van hem

Nu vanden ∙i∙ nu vanden andren

12070

Also als die ieesten wandren

f70r

Roboam vergaderde here

C∙M man ter were

Ende xx∙M also wel

Om te vechtene up israel

12075

Mar god sende hem als ict las

Saen den prophete semeyas^[154]

Die hem dat vechten verboet

Ieroboam hadde sorghe groet

Ende seide eist dat tvolc vare

12080

iii warve in elken iare

Ten temple van iherusalem

Roboam salse trecken an hem

Ende si sellen mi verslaen

Doe maecte hi ii calver saen

12085

Van goude die quade man

Deen setti in dan^[155]

Ende dat ander in betel^[156]

Ende seide ghi van israel

Dit siin u gode dese twe

12090

Deiden u dor die roede zee

So dat hi ende alle die meeste

Vor die calver dreven feeste

Ende onse her sender do

Sinen prophete abdo^[157]

12095

Die vor den coninc quam aldaer

Daer hi stont vorden outaer

Ende sacrificie den calver dede

Aldaer riep aldo^[158] ter stelver^[159] stede

Onse here seget outaer outaer

12100

Van daviten sal comen hier naer

∙I∙ coninc die sal heten iosias^[160]

Die bernen sal siit seker das

Upti deser papen bene

Ende graven groot ende clene

12105

Ten lieden sprac hi nu bekint

Dat mi god hier heeft ghesint

Toutaer sal scoren nu met allen

Entie offerande sal vallen

Doe hieten ieroboam

12110

Vangen want hi was gram

Ende boot die hant tehem waert

Die hant verdarf metter vaert

Entie outaer brac ontwe

Ierobam hadde so we

12115

Dat hi bad met sinen monde

Profete bid vor mine sonde

Ende god gaf hem daer ter stede

Ghesonde dor des propheten bede

Die coninc sprac nu et met mi

12120

Ic sal giften gheven di

In mach antworde abdo

Want god verboot mi also

Dat ic dronke no ate

Ende ic bider selver strate

12125

Niet en keerde de ic quam

Dus sciet hi van ieroboam

Ende voer henen ander vaert

Van betel te iherusalem waert

In betel was dien dach

12130

∙I∙ out prophete die stille lach

∙I∙ valsch prophete ∙i∙ wikelare

Ende doe hi horde die niemare

Vander miraclen reet hi naer

Ende bad den profete aldaer

12135

Dat hi met hem vare ende kere

In mach seiti van onsen here

Dander sprac gheloef mi nu

Ic ben prophete als du

God hiet mi halen den man

12140

Ende doene met mi eten dan

Dus hoendhine^[161] wildiit weten

Ende doe si saten over teten

Quam de heilighe gheest ter selver stonde

Indes valsch propheten monde

12145

Ende sprac an abdo aldus god

Om dattu vergaets gods gebod

Ende saltu niet begraven siin

Daer liggen die vordre^[162] diin

Dus doemdene die selve mont

12150

Diene bedroech ter selver stont

Na den etene die heilige man

Te iherusalem waert riden began

Daer verbeten ∙i∙ liebaert

Siin esel stont daer onvervaert

121555

Al stille daer ter stede

Die liebaert wachte den doden mede

Hi en at no man no beeste

Als die wikelare dat vreeste

Haeldi den prophete ons heren

12160

Ende groevene met groter eren

In siin graf ende hi geboet

Den sinen als hi ware doet

f70v

Datmen inden grave leide

Want alst gesciet dat ic vorseide

12165

Datmen diie papen bernen sal

Salt miin miin geslachte ontliven al

Ieroboam en kerdem niet

Want hem die valsche profete riet

Ende seide en was geen waer profete

12170

Dien god daer sloech met gehete

Ende verkeerde in quade mede

Die miracle die god dede

Over ∙i∙ stont geviel daer na

Dat ieroboams sone abya^[163]

12175

Sere cranc was van sinen live

Die coninc sprac te sine wive

Verkeert^[164] u cleder ic bid u das

Ende gaet toten prophete achyas

Die mi behiet coninc te sine

12180

Die waerheit sal hi doon an scine

Ocht miin kint genesen can

Die coninginne ginc ten man

Die blint was van groter oude

Ende alsoe int huus keren soude

12185

Seidi ganc in coninc wiif

Twi ontekenestu diin liif

Ganc ende sech ieroboam

Dit spreect god ic was die di nam

Ende vanden lieden heeft verheven

12190

Entu heves mi begeven

Ende andre afgode vercoren

Dies salicse slaen die di toe horen

Tote diere maisnieden

Entie croevien van den liede

12195

Die sal ic geven den dieren

Nu kere in desen manieren

Teerst dattu coms bider dure

Sal tkint sterven uptie ure

Dat kint salmen graven allene

12200

Van al den sinen gemene

Die vrouwe wart droeve ende gram

Ende achias wort volquam

Ieroboam was coninc wel naer

Over israel xxii iaer

12205

Hi starf ende nadap siin sone ontfinc

Die crone na hem ende wart coninc

Hier moet van hem die tale bliven

Van roboam sal ic vort scriven

Roboam hadde xli iaer

12210

Doe hi coninc wart dats waer

xvii iaer leesmen van hem

Regneerdi in iherusalem

Mar hi roefde den tempel ons heren

Ende sconinc zale tesinen onneren

12215

Ende nam goudine scilde mede

Die salmon maken dede

Over die als ict vernam

Maecte coprine roboam

Sonen hadde hi xx ende achte

12220

Dus meerede siin gheslachte

Ende xl dochtren dus eist bescreven

Begraven wart hi na siin leven

In iudas stat ende daer na

Wart coninc siin sone abia^[165]

12225

In roboams tiden dats ware dinc

Was achis cilius^[166] coninc

Die sevende vanden latinen

Van enease ende van lavinen

Int xviii iaer als ict vernam

12230

Dat crone droech ieroboam

So wart coninc abia

Ende droech crone iii iaer wel na

Oec leefdi ins vader sonden

∙I∙ groot wiich quam tien stonden

12235

Daer abya den zege nam

Tusschen hem ende ieroboam

Dien hi met groter wonder wan

Doe hi doot was groef men den man

In davids stat ende daer na

12240

Wart coninc siin sone asa

In ieroboams xxv iaer

Ende droech crone wet vor waer

xli iaer leesmen van hem

In die stat van iherusalem

12245

Asa levede na die vite

Na sinen vader coninc davite

Ende dede uten lande die quade

Entie afgode entie ondade^[167]

Nadap dies quaets ieroboams sone

12250

Daer ic die tale af liet die gone

Wart coninc in asa ander iaer

Ende leede des vaders liif dats waer

Dien sloech doot ∙i∙ hiet basa

Ende wert coninc oec daer na

f71r

12255

Int derde iaer conincx asa

Oec sloech doot die basa

Al ieroboams meisiniede

Also alst achias bediede

In tarsen^[168] droech hi crone dats waer

12260

Over israel xxxiiii^[169] iaer

Bi cleinen dingen harde na

Tusschen asa ende basa

Leesmen dat altoes wiich was

Van etyopen die coninc saras^[170]

12265

Quam inden tienden iare

In siin lant orlogen sware

Daer verwn hi met groter ere

Ende doe asa quam ten kere

Sprac ∙i∙ profete hiet asarias^[171]

12270

Dat hem die seghe gegeven was

Om dat hi hilt ons heren wet

Doe hietse asa houden bet

Alden sinen noch also wel

Basa coninc van israel

12275

Was argher dan ieroboam

Mettien iehu^[172] tote hem quam

∙I∙ profete diene scalt sere

Ende seide dat spreect god onse here

Ic was die di hief uten stove^[173]

12280

Du best van argeren love

Dan ieroboam met allen

Du does miin volc in sonden vallen

Bedi sal ic die dine slaen

Als ic ieroboam hebbe gedaen

12285

Hier omme en liets niet basa

Hi en voer in rama

Viif milen van iherusalem

Mar asa benamt hem

Hi sende selver ende gout

12290

Tote dimas^[174] met gewout

An denabas den coninc van surien

Dat hi ware van sire partien

Dus hiet^[175] basa van israel

Entie were^[176] ooc also wel

12295

Steen ende hout nam asa mede

Ende vester af sine stede

Doe scalten iehu ende seide

Dat hi gode lachter dede

Ende hi vrientscap ende partie

12300

Sochte an den coninc van surie

Hier omme deden asa vaen

Mar god wract sonder waen

Want hi hem in siins liifs ende

Plaghe in sine voeten sende

12305

Men groevene in davits stat

Na hem werd coninc iosafat

In asas tiden dat waer is

Was coninc silius capis^[177]

Die achtede coninc van latinen

12310

Van enease ende van lavinen

Eer asa starf dat segic u

Ginc die profete iehu

Om den coninc van israel

Basa te winne wel

12315

Mar basa deden doot slaen

Dat wrac god an hem saen

Want hi wert verslegen doot

Van ∙i∙ riddre sinen genoot

In tarsen was hi begraven

12320

Als ∙i∙ heren met groter haven^[178]

Hela siin sone wrac hem daer

In asa xxvi iaer

Wart hela in israel here

∙I∙ iaer ende niet vele mere

12325

Droechi crone in gene stat

Aldaer hela sat ende at

Sloegen samari siin marscalc doot

Ende al sine huwe^[179] clene ende groot

Alse iehu vorseide vorwaer

12330

In asas xxvii iaer

Droech crone samari sonder sage

In tarsen allene vii dage

Want tvolc van israel daer lach

Vor lebeten^[180] up genen dach

12335

∙I∙ stat inder heidine lant

Doe die mare quam tehant

Dat samari^[181] den conin hadde doot

Coren alle doe die genoot

Haren constavel tenen here

12340

∙I∙ hiet amri met groter ere

Amri belach tarsen do

Samari ins coninc zale vlo

Ende verbernede die zale

12345

Ende hem selven altemale

Half israel hilt him

An ∙i∙ ridder hiet tehim

f71v

Ende half volget amri naer

In asas xxxste iaer

So wert amri wet wel

12350

Her over al tvolc van israel

Amri maecte samaria

Dat de hoeftstede bleef daer na

Van den rike als wiit lesen

Tevoren hadt tarsen gewesen

12355

Hi was argher als ict las

Dan enich diere te voren was

Hi starf ende was begraven scone

Achab siin sone die droech crone

In asas xxxviii iaer

12360

Ende was coninc wet vor waer

Achab was coninc wet dat wel

xxii iaer in israel

Hi en liet hem niet genoegen mede

An ieroboams quaethede

12365

Mar hi brachte in israel

Die heidine afgode also wel

Hi nam iesabel te wive

∙I∙ die quatste keytive

Des coninx dochter van saiet

12370

Oec maecte hi iegen wet

Baalle beedhuse ende outaer

In samarien dats waer

Doe sende god sine prophete

An hem bi sinen gheete

12375

Helias die hem vorseide wel

Biden gode van israel

Dat het niet eer reynen soude

Eer hiis bade ende woude

Doe wilden achab doot slaen

12380

Mar helias ontvlo hem saen

Tote ∙i∙ beke hiet corit^[182]

Van hem so lese wi oec dit

Dat hem die beke^[183] te sire noot

Vleech toe brochte ende broot

12385

Ende hi dranc van gere beke

Mar soe drogede haesteleke

Want die droechte so groot was

Doe seide god tote helias

Ganc in sarepta bi saiet

12390

Daer hebic ∙i∙ wedewe geset

Ende geheten dat soe die voede

Doere helias quam die goede

Quam hem ter porten tegemoete

Die wedewe gaende up hare voete

12395

Hout soude soe lesen hier ter stat

Mettien helias drinken bat

Ende ∙i∙ morseel^[184] broets oec mede

Die wedewe antworde daer ter stede

Here in hebbe dats gode bekant

12400

Nemmeer meels dan vol ∙i∙ hant

Ende ∙i∙ lettel olien oec mede

Nu halic hout hier buter stede

Om te backen ∙i∙ coekelkiin clene

Mi ende minen kinde gemene

12405

Alst gheeten is gae wi sterven

Ende beide van hongre bederven

Helias sprac weest onvervaert

Maect mi ∙i∙ coekelkiin ter vaert

Ende dinen kinde ende oec di

12410

Onse here seit gelovets mi

Dine ghebreect olie no mele

Here god sent reyns so vele

Die wedewe gelovede hem das

Daer naer met hare herbergede helias

12415

So dats wiifs kint bleef doot

Doe maecte soe die clage groot

Want soe haer kint hadde verloren

Mar helias badder voren

Ende god verwecket daer telive

12420

Helias gaf dat kint den wive

Soe sprac nu houdic mi daer an

Ende wet wel dattu best gods man

Ebreusche boeke gewagen das

Dat dit was die profete ionas

12425

Nader droecheit deser iii iaer

Hiet god heliase aldaer

Tote achab den coninc gaen

Want hi wilt doen reynen saen

Samria hadde hongher so groot

12430

Datter menich in bleef doot

Achabs drossate die was

∙I∙ goet man hiet abidias

Die hadde heymelic bestolen^[185]

∙C∙ profeten in ∙ii∙ holen

12435

Ende gaf hem borne^[186] ende broet

Om dat iesabel sloech doet

Gods profeten daer sose bevinc

Om die doget van deser dinc

f72r

Wart sider profete abydias

12440

Iegen hem quam helias

Ende seide ganc ende sech dinen here

Hier es helias node dediit sere

Die bodschap want soe hem wach

Ende doe achab helias sach

12445

Seidi bestu niet helias fel

Du destrueers al israel

Neen sprac helias du does al

Du die anebeeds baal

Nochtan vergaderde gemene

12450

Al israel groot ende clene

Upten bech te carmele

Ende baals profeten vele

dccc ende also wel

Die voede siin wiif iesabel

12455

Al tvolc entie profeten mede

Vergaderden aldaer ter stede

Helias sprac hiers groot no clene

Van gods profeten dan ic allene

Baals profeten siin hier vele

12460

Roepen nerenst^[187] ende in spele

An haren god ic anden minen

Wien so eerst sal helpe scinen

Dat sine bede si gehoert

Sine bede sal gaen voert

12465

Leggen haer offerande upten outaer

Entie van hemelen sent vier daer

Salmen over god roepen an

Baals profeten loefdent al dan

Mar haer roepen ende haer bede

12470

So secic u dat niet en dede

Helias maecte siin offerande

Ende als hi bat quam altehande

Tvier vanden hemele upten outaer

Dattie offerande verteerde daer

12475

Doe riep al dat volc an gode

Helias deet met sinen gebode

Baals profeten alle vaen

Ende dedese daer alle verslaen

Doe ginc hi upten berch carmele

12480

Ende bad god om reynen vele

So dat hem thoeft hinc tusscen knien

Achab den coninc hiet hi vlien

Tote israel in die stat

Eerne die reyn maecte nat

12485

Achab die vlo in israel

∙I∙ wint quam ende water snel

Ende god die halp helias

Dat hie snelre dan achab was

Doe iesabel vernam die mare

12490

Hoet met haren profeten ware

Sende soe heliase boden

Ende swoer bi haren goden

Dat soe hem soude doen mede

Dat hi haren profeten dede

12495

Helias wart vervaert om dat

Te bersabe in die stat

Daer lieti sinen garsoen ionas

Dien hi te voren van dode genas

Allene ginc hi metter vaert

12500

Indie woistine ∙i∙ dach vaert

Die doot bad hi om tverdriet

Hi sprac ic en bin beter niet

Dan mine vorders hebben gewesen

In slape wert his saen na desen

12505

Dingel wectene ende bracht hem mede

Water ende broot daer ter stede

Hi seide stant up ende et

Hi at ende daer sliep hi bet

Die ingel wecten anderwarf

12510

Ende seide et ic waent di bedarf

Du heves langen weg te gane

Helias at ende hi ginc dane

Entie spise gaf hem die cracht

Dat his vaste ∙xl∙ nacht

12515

Ende ∙xl∙ dage oec ginc hi

Tote oreb die heet synay

Aldaer moyses wilen ere

Inden dorne sach ons here

Daer woende in ∙i∙ agedochte

12520

God vragede hem wat hire sochte

Here seit hi mi haet iesabel

Dine outaere ende also wel

Breecmen dine profeten gemene

Ende ic ben bleven allene

12525

Doch staensi alle na miin leven

Ende hebben mi daer toe verdreven

Doe seide god du salt wech riden

Ende god sal selve vor di liden

Doe onse here voer hem leet

12530

Nam elias saen siin cleet

f72v

Ende decter sine ogen mede

Doe seide onse here daer ter stede

Wat doestu hier helia

Here iesabel leit mi na

12535

Ghevellet heeft soe dine outare

Ende dine profeten gheslegen sware

Ende ben allene bleven

Mar doch staen si na miin leven

Hier ben ics ontslopen^[188] here

12540

Doe seide god tehem nu kere

Dur die woistine ganc te damas

In mine wrake nu merct das

Saltu asael den vrien

Coninc maken van surien

12545

Ende iehu oec also wel

Coninc maken van israel

Heliseuse na dese zaken

Saltu na di profete maken

Dese iiii sellen doot slaen

12550

In israel die ten afgoden gaen

Helias ginc wech dat hi quam

Daer hi xii man vernam

Die hene gingen als ict las

Daer eliseus in ∙i∙ hof was

12555

Sinen mantel leidi uphem daer

Ende eilseus volgede hem naer

Profete wart hi na gods wort

Ende diende eliase sider me vort

Benadap coninc van surien

12560

Lach doe met sire partien

Te samarien voer die stede

xxxii coninge waren hem mede

Van achab seidi dat hi woude

Up dat hi hem weder keren soude

12565

Dat hem bequame ginder

Beide wiif ende oec die kinder

Mar achabs raet die weder riet

Dat hiis altoes en dade niet

Benadap hadt sere onmare^[189]

12570

Bis sinen goden swoer hi dare

Dat hiit souden metten sinen

Samarien sere doen scinen

Doe sprac die coninc van israel

Verhef di niet ic raet di wel

12575

Die avonture geeft openbare

Dicke seghe der minster scare

Benadap dede gaen ten stride

Achab was vervaert ende onblide

Mar die profete micheas

12580

Die vertroestene als ict las

Ende seide dit sprect die hemelsche vader

Ic sal heden dit volc algader

In dine hant geven in diin gebot

Dattu weets dat ic ben god

12585

Achab nemmeer volcx met hem nam

Dan cc ende xxxii man

Der princen kinder ende anders niet

Alse hem die profete riet

Ende trac met hem uter port

12590

Alst benadap heeft verhort

Hiet hi datmense soude vaen

Ende sender doe ∙i∙ scare saen

Mar die van israel sloegense doot

Die suriane dor die noot

12595

Vloen wech alsi sagen dat

Die van israel quamen uter stat

Ende daden harde grote plage

Onder die heidine indien dage

Doe quam ∙i∙ profete gegaen

12600

Tote achab ende seide saen

God heefti getroest nu sere

Sie wiltu hem doen enighe ere

Ten naesten iare quam van surien

Die coninc met sire partien

12605

Mar die suriane als wiit horen

Seiden dat siit bede verloren

Om dattie god van achabs scare

God vander montanie ware

Waert dat si vochten in den dale

12610

Si verwonnen altemale

Ten naesten iare quam benadap

Gevaren met groter heerscap

Doe sprac an achab ∙i∙ gods man

Om dattie suriane seggen dan

12615

Sint dat god ant hoge heeft macht

Ende inden dale en gene cracht

Salicse geven in diin gewelt

Die suriane worden gevelt

Tere scare c∙M man

12620

Diere ontvloen ende ontliepen dan

In affer^[190] dit was ∙i∙ port

Mar die mure was gescort

f73r

Ende verwesen^[191] alle mede

Benadap vlo in die stede

12625

In ∙i∙ cleine camerkiin

Mar die seriante siin

Kenden den coninc van israel

Dat hi niet was harde fel

Ende gingen iegen hem uter port

12630

Ontwapent ende met zacken gegort

Si seiden ten coninc achab

Dit seit diin knape benadap

In bidde nemmeer dan miin leven

Achab heeft hem dat vergeven

12635

Ghevriende worden die viande

Benadap hi voer te lande

Micheas siin gheselle riet

Alse hem die heilige gheest riet

Slach mi mar die gene en woude

12640

Doe seidi dat hi dan soude

Den liebaert om dat selve slaen

Alsi soude van hem gaen

Want hi tgebod ons heren liet

Ende aldus so eist daer gesciet

12645

∙I∙ andren sachi daer bi

Toten genen sprac hi slach mi

Die sloechem ∙i∙ wonde groot

Dat hem dbloet in dogen vloot

Doe warp hi mul in siin ansichte

12650

Datmen niet kende lichte

Ten coninc seidi doe ter tiit

Doe wi waren in den striit

Bracht mi ∙i∙ man ∙i∙ persemier^[192]

Ende seide wacht mi desen hier

12655

Ontslupt hi du salt siin

Over siin hoeft miin eigiin

Ocht ghelden met dinen goede

Die man ontliep mi uter hoede

Die coninc sprac hoe dat comt

12660

Du heefs di selven gedomt

Micheas saen sine ogen dwoec

Achab kendene ende volcs genoech

Teerst dat hi gedwoegen was

Dit seide god sprac micheas

12665

Om dattu makes dine vrient

Den man die der doot heeft verdient

Sal diin leven voer hem staen

Doe balch die coninc saen

Ende vincne ende daer na

12670

So keerdi in samaria

Indien tiden leesmen wel

Was ∙i∙ man van israel

Hiet naboth^[193] ende hadde ∙i∙ wingaert

Dien achab langhe hadde begaert

12675

So dat hine te cope sochte

Ende doe hiis hebben niet en mochte

Dedine doot slaen in israel

Dit beriet al iesabel

Die coninginne achabs wiif

12680

Dede nemen naboth dliif

Ende daer hi in den wiingaert was

Quam iegen hem gaende helias

Ende seide du heves den man doot

Ende houts tgoet dats quaetheit groot

12685

Gheliker wiis recht als die honde

Nabots bloet lecten muten monde

So sellen sidat dine lecken mede

Die coninc sprac aldaer ter stede

Waer omme heefstu mi dus leet

12690

Helias sprac god weet

Dattu hous des duvels gebode

Entu dit quade does voer gode

Dies sal god corten dat vandi comt

Ende diin huus sal siin verdomt

12695

Alse ieroboams was ende baasa

Ende iesabel spreect god hier na

Die honde si sellen iesabel

Eten int velt vam israel

Achab scorde siin cleet van vare

12700

Ende dede an ∙i∙ scerpe^[194] hare^[195]

Ende hi sliep oec in ∙i∙ zak

Hem selven dedi ∙i∙ ongemac

Doe sprac te heliase onse here

Achab oetmoedichde hem sere

12705

Sine salicne niet plagen

Aldus hier in sinen dagen

Mar sinen kinder hier naer

Aldus so leeden iii iaer

Datmen mit vreden leefde wel

12710

Tusschen surien ende israel

Asa ghi laest te voren dat

Hadde ∙i∙ sone hiet iosafat

Die coninc was van iuda

Gheweldich vanden vader asa

f73v

12715

∙I∙ sone haddi hiet ioram

Tenen wive hidoe daer nam

Achabs dochter van israel

Die hi wan an iesabel

Ende men hietse achalie

12720

Die god selve vermaledie

Want van hare quam groot quaet

Alse hier voren gescreven staet

Dor dat huwelic ende om dat

So voer die coninc iosafat

12725

Toten coninc van israel

Ende voer met hem also wel

Orlogen up ramoth^[196] ∙i∙ stede

Mettien achab doe comen dede

Profeten wel ∙c∙ warven viere

12730

Voer hem van valscher maniere

Ende vragede hem hoet soude vergaen

Oft hi ramoth wilde bestaen^[197]

Doe rieden si allegader dat

Mar die coninc iosafat

12735

Vraghede es hie geen gods profete

Dat wi doen bi sinen gheete^[198]

Iaet sprac achab hier es micheas

Dies vrient ic noch noit was

Want hi vorseide hem al quaet

12740

Iosafat heet datmer om gaet

Ende doe hi vor den coninc stoet

Sprac hi teersten achab goet

Doe sprac achab ic maendi sere

Voersech mi wat bi onsen here

12745

Doe sprac micheas verstant wel

Ic sach dat volc van israel

Alse herdelose scaep min no mere

Doe seide te mi daer onse here

Hem heden dat here ghebreect

12750

Achab verstaet dat hi spreect

Dat hi siin sterven nam in dat

Ende seide ten coninc iosafat

Ia en weetstu wat dese doet

Hi en profeteerde mi noit goet

12755

Doe seide te hem micheas mere

Ic sach sitten onsen here

Entie ingle goet ende quade

Ende bihem daer staen te rade

Die goede te sire rechter side

12760

Entie quade ter luchterhant omblide

God seide wie sal bedriegen

Achab den coninc ende liegen

Dat hi sterven in ramoth vare

Doe sprac ∙i∙ vander luchter scare

12765

Ic sal sine profeten doen liegen

God sprac du salten bedriegen

Ende verwinnen sprac micheas

Doe sloegen zedechias^[199]

∙I∙ valsch profete ende bedi

12770

Heeft die heilighe geest gelaten di

Ende toe gesproken dats waer

Micheas die antworde daer

Dat saltu weten daer du salt vlien

Entu diins liegens salt ontsien

12775

Zedechias die versach

Dattie coninc in twifle lach

Ende doe troesthine daer met desen

Hadde dit ∙i∙ waer profete wesen

Mine hant ware worden lam

12780

Alse oec gesciede ieroboam

Hi sendde iegen helias mede

Die seide dat hi daer ter stede

Sterven soude daer sterf naboth

Doe gaf die coninc ∙i∙ ghebot

12785

Datmen michease soude vaen

Tote dat dorloghe ware gedaen

Die coninc achab ende met hem

Iosafat van iherusalem

Voeren te ramot galaat

12790

Die coninginne verciert sat

Mar die coninc van surien

Hiet dien met sire partien

Dat si nieman sochten el

Dan den coninc van israel

12795

Ende doe si iosafatte sagen

Begonden si up hem iagen

Ende waenden dat achab ware

Doch dat siis worden geware

Ende ∙i∙ vanden heren scoet

12800

∙I∙ scicht^[200] ende scoet achab doet

Indien wagen daer hi sat

Die wagen wert binnen nat

Van sinen bloede ende daer na

So voerdemen in samaria

12805

Daer groefmen als ict hore

Bider zale van sinen yvore

f74r

Diemen maecte in sinen dagen

Ende doe men dwoech des coninx wagen

Lecten die honde daer siin bloet

12810

Alse helyas die profete goet

Van hem vorseide als ict las

Na hem wart coninc ochosias

Siin sone daer ic nu af late

Iosafat voer sire strate

12815

Te iherusalem wart segic u

Hem ghemoete die profete iehu

Diene scalt dat hi den quaden

Helpen sal ende staen te staden^[201]

Iosafat hadde xxxv iaer

12820

Als hi crone droech dats waer

xvi iaer droechi crone daer

Ins coninc achabs vierde iaer

So hadde hi die crone ontfaen

Selc leven leefdi sonder waen

12825

Alse siin vader was ghelike

Int derde iaer van sinen rike

Hiet hi die papen enten heren

Dat si die wet souden leren

Den volke also daer toe behort

12830

In siin rike in elke port

Die arabine^[202] entie amonieten

Ende daer toe mede die moabiten

Die doe quamen in sinen tiden

Indat lant van iuda striden

12835

Omtrent engaddi in die stede

Ende iosafat dede sine ghebede

Doe troesten ∙i∙ profete wel

Zacharias^[203] sone asael

Ende hi sprac aldus tehem

12840

O iuda ende iherusalem

Trect margiin uut siit onvervaert

God sal met u siin indie vaert

Doe versloechi sine viande

Ende verdreefse uten lande

12845

Vort meer bleef hi goet man

Die van edom waren nochtan

Met tsense^[204] onder iosafat

Want david dwancse an dat

Oec sende hi scepe in offier^[205]

12850

Om gout dat leesmen hier

Die in asia gabra^[206] braken

Die scade van deser saken

Vorseide hem eleazarus wel

Om dat hi in israel

12855

Met ochosia wel was vrient

Hier sprac hi heefstu der doot verdient

Doe starf die coninc iosafat

Ende men groevene in davids stat

In sinen tiden wi lesen dus

12860

Was silius carpentus

Die ∙ix∙ vanden latinen

Van enease ende van lavinen

Ende tien tiden wi lesen dus

Silius tyberus

12865

Die indie tybre verdranc

Soe hieter na als ict vant

Te voren hiet soe albula^[207]

Die ∙ix∙^[208] silius agrippa^[209]

Dese iii coninge als wiit horen

12870

Deen achter dander voren

Droegen crone in alba die stat

Tien tiden dat was iosafat

Nu segic vort verneemt wel

Vanden rike van israel

12875

Achabs sone ochosias

Die in samaria coninc was

Ontfinc drike dats waer

In iosafats xvii iaer

Ende hi leide selc leven als die vader

12880

Entie moeder bede gader^[210]

Nota's

1. oude: van ouden: ouder worden
2. sunamite: Sunamitische (Vulg. Sunamitis, Hist.Schol. Sunamitem (acc.)), d.i. afkomstig uit de stad Sunem; toenaam van Abisag, de verzorgster van de oude koning David. Bijbel: 1 K 1:3, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.I
3. kinde: van kennen, hier in de zin van bekennen, geslachtsgemeenschap hebben met
4. ghebliif: In de verbinding een gheblijf maken Een einde maken aan (iets), ophouden met (iets).
5. ridderscap: Leger, aantal gewapende ruiters, soldaten, lijfwachten.
6. hout: hier in de betekenis van touw, getrouw
7. werscap: hier in de betekenis van festmaal
8. hiet: het vers dat hierop zou moeten rijmen ontbreekt
9. wietten: van wijden, ‘wijdt hem’
10. sciere: hier in de betekenis van meteen, onmiddellijk
11. gediede: van het volk ??
12. businen: Als vertaling van o.a. Lat. buccina: gebogen hoorn, trompet, bazuin. Als vertaling van Lat. tuba: lange rechte metalen en in hoofdzaak cilindrische trompet.
13. int gevoech: In de verbinding ‘in dat ghevoech’: in de juiste maat, genoeg, in voldoende mate.
14. monsterwachte: Tempelwacht, bewaking van een “monster” of heiligdom.
15. tresorier: schatbewaarder
16. testament: hier in de betekenis van testament, laatse wil.
17. beheten: voorspeld
18. .v. steden: in de Hist. Schol. spreekt Commestor van acht plaatsen in plaats van vijf.
19. herodes: het is onduidelijk welke Herodes hier bedoeld wordt, Herodes de Grote, Herodes Antipas of Herodes Agrippa.
20. Tylius latinus: Latinus Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de vijfde koning van Alba Longa.
21. In een oudere tekst luiden deze verzen: ‘In dauids tiden (...) Es ghescreuen dat leuende was. Silinius (l. Siluius) latijn die vichte. Coninc was den ghestichte. Dat ascanius alba hiet. Here ouer tlatijnsce diet’
22. ommare: In de verbinding ‘enen onmare hebben’ Iem. verachten, iem. minachten.
23. verstac: van versteken: verjagen, verdrijven
24. den hoec vanden outare: Vulgaat: de hoornen des altaars
25. vermat: van vermeten: zich verstouten te zeggen; (in rechte) beweren; aanspraak maken op; zich beroepen op.
26. verlach: van verliggen, hier in de betekenis van ‘te bed gaan liggen voor een aanstaande bevalling’. Vergelijk met het Franse s’accoucher.
27. ontscoet: van ontschieten: Ontwaken, (plotseling) wakker worden, wakker schieten.
28. besceden: Beslissen, beslechten, uitwijzen, uitmaken, hd. entscheiden, zowel in streng juridische als in algemene zin.
29. maisnieden: Hier in de betekenis van hofhouding, gevolg, met het gezag geliëerde stand.
30. haren thare: her en der, in alle richtingen, overal heen.
31. mare: hier in de betekenis van: roem, vermaardheid, roemruchtigheid, beroemdheid, de roep die van iemand uitgaat.
32. dorda: Dorda (Vulg. Darda; Hist.Schol. Dorda), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
33. cathal: Kalkol (Vulg. Chalchal; Hist.Schol. Chachol), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
34. enam: Hemam (Vulg. Emam; Hist.Schol. Hemam), een van de mannen die door Salomo in wijsheid werden overtroffen. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
35. etham: Etan (Vulg. Aethan; Hist.Schol. Etham), een van de wijzen die door Salomo in wijsheid overtroffen werden. Bijbel: 1 K 4:31, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VII
36. nature: hier in de betekenis van kenmerkende aard, kenmerkende eigenschap.
37. coniure: bezwering, toverspreuk
38. coniuratien: bezweringen, toverformules
39. breke: Gebrek, armoede, kommervolle omstandigheden.
40. pinen: Met inspanning van krachten werken of arbeiden, hard werken, vooral van handenarbeid, zwaar werk verrichten, werken voor den kost.
41. nerenst: ernst, ernstelijk, ernstig
42. Adoniram (Vulg. Adoniram/Aduram; Hist.Schol. Aduram), opzichter bij de tempelbouw ten tijde van Salomo. De verwarring van de namen Aduram en Adoniram stamt reeds uit de Vulgaat, waar verscheidene versies abusievelijk aduram vermelden als naam voor de opzichter uit 1 K 5:14. Bijbel: 1 K 5:14, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.VIII
43. bedrivere: opzichter, bestuurder
44. ghepolliciert: gepolijst, glad gemaakt
45. gherede men: van gereden, gereiden: Gereed maken, klaar maken; in orde, in gereedheid brengen
46. struusch: struis, struisvogel.
47. welfdemen: van welven, hier in de betekenis van stolpen, onder een stolp zetten.
48. tamiin: Waarschijnlijk verkeerd gecopiëerd van tamur. Thamur (Nat.Rer. thamur of vermis Salomonis), bep. insect dat door Salomo zou zijn gebruikt bij de bouw van de tempel om hout en steen te snijden. Salomo verkreeg de worm door de volgende list: hij sloot een struisvogeljong in een glas op, waarop de moeder uit de woestijn een insect haalde en met het bloed van dat insect het glas stuksneed. In de NBG of de Vulg. komt dit verhaal niet voor. Het enige wat gezegd wordt is: 'Toen het huis gebouwd werd, werd het opgetrokken van steen, afgewerkt aan de groeve, en geen hamer of beitel of enig ijzeren gereedschap werd gehoord bij het bouwen van het huis.' (1 K 7). Bijbel: Nat.Rer. 9,44.
49. niewer na: In de verbinding niewer na: volstrekt niet, niet in het minst.
50. de verzen 11239 – 11242: worden herhaald in 11243 – 11246.
51. elc sins: in elke zin, richting ??
52. solre: zoldering, plafond.
53. die niet en loech: Hier achter ontbreken twee verzen die deze zinsnede zinnig maken zoals blijkt uit een oudere versie: ‘Toten eersten solre die nie ne loech Screfi ons dit al ouerwaer Toten andren solre daernaer. Waest echt hoghe .xxx. cubitus. Ende darbouen wi lesent dus. Waest .xl. cubitus ghemeten. Toten decsele wildijt weten.’. Hij die nooit loog schreef ons dit.
54. decsele: dak
55. viit: moet wiit zijn
56. porticus: zuilengalerij
57. ragheden: van raghen, uitsteken.
58. meisieren: (maisieren) (stads)muur
59. pinne: Tin, trans van een gebouw.
60. ghevel: gevel, nok van het dak
61. cyclos: (ciclus) sikkel, Hebreeuws gewicht, en vand. ook muntaanduiding.
62. cedriin: Van cederhout gemaakt, cederhouten.
63. subtilic: fijn, op een uitstekende wijze
64. tseyl: (het seyl) hier in de betekenis va/n voorhang van de tempel in Jeruzalem.
65. maber: marber, hier dus een marmeren steen
66. ommaer: niet geacht; veracht; verachtelijk
67. twierhande: tweeërlei
68. cure: zorg, aandacht
69. tafelment: Gebint, tafelment, het geheel van bintbalken in een houten dak.
70. windelsteen: een stenen wenteltrap
71. gheraect: Voortreffelijk, prachtig, uitmuntend. Vaak voorafgegaan door het bw. wale, wel, zie ook welgheraect.
72. dure: deur, poort
73. loec: van loken, sluiten.
74. bi arten: door middel van kunst, kunstmatig.
75. olivin: van olijfhout, olijfhouten
76. beweelden: van bewellen, bedekken, overdekken
77. cetiin: Van hebr. sittim, het hout van de acaciaboom, dat duurzaam is en niet verrot.
78. gewracht: (gewrocht): bewerkt, in een of andere vorm gegoten of gemaakt, van metalen.
79. spetie: Specerij, welriekend, geneeskrachtig kruid.
80. darmen: daer men
81. steel: stijl, zuil, kolom
82. xiii: de Vulgaat spreekt van xviii. 1 Koningen 7:15
83. xv: de Vulgaat heeft het over vijf 1 Koningen 7:16
84. prumeghernaten: granaatappels
85. yram: Chiram (Vulg./Hist.Schol. Hiram), edelsmid die het goud- en zilverwerk verzorgde voor de tempel van Salomo. Bijbel: 1 K 7:13-47, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XII
86. graden: van graet, hier in de betekenis van trede van een trap.
87. wanc: In de verbinding sonder wanc: trouw, standvastig, zonder mankeren.
88. vestiment: Garderobe, kledingstukken. Hier bedoeld zijn die voor de priesters.
89. plaetse: Open plaats in of bij een huis, binnenplaats.
90. sigen: hellen
91. moenkelic cloester: monniken klooster
92. speciosa: Speciosa of Schone Poort (Vulg./Hist.Schol. Speciosa), een van de poorten van het tempelcomplex te Jeruzalem, die toegang gaf tot de voorhof der vrouwen. De naam berust op de uitzonderlijk fraaie deuren van de poort, die gemaakt waren van Korintisch koper. In het Oude Testament komt de naam niet voor. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XV, vgl. Hnd. 3:2
93. lavoer: Wasbekken, wasbassin, wasbak.
94. coustume: gewoonte, gebruik
95. probatica pisscine: Probatica piscina, de 'Schaapspoel' te Jeruzalem, die bekend stond onder de naam Betesda. Dit was een waterpoel, waarin zich een bron bevond met geneeskrachtig water. Deze bron werkte echter slechts bij tussenpozen, zodat het water steeds alleen tijdelijk geneeskrachtig was. De Vulgaat heeft in Joh 5:2: est autem Hierosolymis super Probatica piscina quae cognominatur hebraice Bethsaida, 'Bij Jeruzalem nu bij Probatica is een waterpoel die in het Hebreeuws ook Betsaida wordt genoemd'. Dit 'Probatica' betreft de zgn. Schaapspoort (vgl. de bovengegeven bet. van het bnw. probatica als 'schaaps-'), gelegen aan de noordoost-kant van Jeruzalem. In de Hist.Schol. echter staat: erat autem Jerosolymis probatica piscina, cognominata Hebraice Bethsaida, waarin de twee woorden - ook blijkens de titel van het betreffende caput ('De Probatica piscina') als één naam geïnterpreteerd blijken te zijn. Deze interpretatie, die in MNW VI,382 aan een volksetymologische verwarring met Lat. probatum 'goed, probaat' (in verband met de geneeskrachtige eigenschappen van het bronwater) gerelateerd wordt, komt ook bij Maerlant voor. Bijbel: Joh 5:2,7, Hist.Schol. In Ev. Cap.LXXXI
96. Lutere: Bekken om de handen in te wassen. In de tweede aanh. voor rituele wassingen in de tempel van Salomo.
97. Kerke: is waarschijnlijk een kopiëerfout: ‘So sachmenre .x. lauoren staen. An elker side stonder viue. (...) Luteres heten se die clerke. Al ghegoten van metale. Rijmb. p. 280, r. 35-40, West-Vlaanderen, 1285.
98. ghescal: geraas; gemopper; ophef; tumult
99. over leit: van overliggen: Want mi ander dinc overleit: omdat ik nog andere dingen te doen, te beschrijven heb.
100. Xii∙M: In 1 Koningen 8:63 spreekt men van tweeëntwintig duizend runderen en honderdtwintig duizend schapen.
101. xiii: Koningen 8:65 spreekt van 14 dagen.
102. wiinghe: wijding
103. faelien: faelgen: in de uitdr. SONDER FAELGEN, hetzelfde als sonder faelge (z. ald.). Zonder fout, zonder mankeren; niet veel meer dan een stopwoord.
104. bosscalien: In de verbinding dat huus van der boscaelge Het huis 'Woud van de Libanon'. Vgl.: Hij bouwde namelijk het huis: Woud van de Libanon, 1 K 7:2; en vgl. ook Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXII: unde et dicta est domus Saltus, vel domus Libani, vel domus Saltus libani.
105. scilde: schilt: schild, verdedinginswapen
106. glavie: De staalspits aan de lans; bij uitbreiding ook de geheele lans, de lans met de schacht, lans, speer, spiets, kleine piek.
107. bokelaren: van beukelaer: Knop op het midden van een schild, bij uitbr. ook: schild.
108. Yewer: iewer: ergens heen, ergens
109. deliit: Smaak. Blijkbaar verward met afleidingen van Lat. delicatus 'subtiel, fijnzinnig'
110. effne: gelijkmatig, even, precies
111. properleke: nauwkeurig, correct
112. stranc: groot; krachtig; hevig; sterk; streng
113. sitten: hier in de betekenis van zetel.
114. houdens: (Het) omhoog houden, (het) dragen.
115. stope: stoop, kruik, kan, flacon, drinkschaal, grote drinkbeker, bokaal
116. alamen: Huisraad, alles wat tot de inrichting van hof, huis of schip behoort
117. sweer: schoonvader
118. libane: libaen: Libanon (Vulg. Libano (dat./abl.) Libani (gen.)), gebergte dat vrijwel de gehele staat Libanon beslaat, tussen de Middellandse Zeekust en de rivier Litani. Bijbel: 3 K 9:19, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
119. amechi: Hamat (Vulg./Hist.Schol. Emath), stad in Syrië aan de Orontes. Deze stad ligt in hetzelfde gebied als de stad Ribla en is mogelijk daardoor op sommige plaatsen daarmee geïdentificeerd Bijbel: 2 S 8:9, Hist.Schol. Lib.II Reg. Cap.X
120. asion gabes: Esjon-Geber (Vulg./Hist.Schol. Asiongaber), havenstad in de nabijheid van Elat. Bijbel: 1 K 22:49, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
121. overdammede: van overdammen: overbruggen, ook een dam leggen naar (een eiland).
122. ofier: Ofir (Vulg./Hist.Schol. Ophir), plaats in Zuidwest-Arabië, bekend om het goud dat er vandaan kwam. Bijbel: vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXV
123. silia: cilicia: Cilicië (Vulg./Hist.Schol. Cilicia), landstreek in Klein-Azië ten noorden van het eiland Cyprus. In de Middeleeuwen ook wel (Klein-)Armenië genoemd. Bijbel: Jdt 1:7, Hist.Schol. Lib.Judith Cap.I
124. simmincle: (siminkel) Aap, mogelijk een lid van de familie der meerkatachtigen (Cercopithecidae).
125. pawe: (paw) Pauw, (Pavo; Nat.Rer. pavo); wsch meer bep. de blauwe pauw (Pavo cristatus). Van de blauwe pauw bestaan een wilde vorm en twee gefokte rassen: de witte pauw en de zwartvleugelpauw. Vgl. Grzimek VIII, p. 28 e.v. Maerlant vermeldt .in Nat.Bl.D. 202, 20-22 een witte variant, die zowel wild als tam voorkomt.
126. tyna: Timaniande, welriekende houtsoort, soort wierook. Bijbel: Vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXV
127. sille: drempel
128. cycamore: wilde vijgenboom
129. menichcinne: (menichssinns) op alle manieren
130. balsen wortel: Balsemwortel, wortel van de balsemboom (Commiphora opobalsamum Engl.)
131. engaddi: Engedi (Vulg./Hist.Schol. Engaddi), oase aan de Dode Zee. Bijbel: 1 S 24:1, Hist.Schol. Lib.I Reg. Cap.XXIII
132. tontsegne: weigeren te geven, te bewijzen
133. tegangen: van tegaen: Te niet gaan, ophouden te bestaan, vergaan;
134. vii: de kopiïst heeft hier duidelijk de honderd vergeten. Zowel in 1 Koningen 11:3 als in een oudere versie van de Rijmbijbel heeft men het over zeven honderd.
135. weldicheit: wellust, zinnelijke lust
136. iuno: Juno (Hist.Schol. Juno), Romeinse godin van het huwelijk. Gelijkgesteld aan de West-Semitische vruchtbaarheidsgodin Astarte. Vgl. 1 K 11:33 Astarte en Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII unum Astarthae deae Sidoniorum, quae Juno dicitur.
137. saret: zou saiet moeten zijn: Saida, andere naam voor de belangrijkste Fenicische havenstad idon. Deze vorm komt niet voor in de Vulgaat en in de Historia Scholastica, vgl. voor de laatste b.v. Lib.III Reg. Cap.XXXIV ... filiam Ethbaal regis Sidonorum. Reeds in de 13e eeuw moet de naam van de stad in Saida zijn veranderd, hetgeen blijkt uit de glosse bij Diat. 80,22 waar de naam saijette verklaard wordt met sydon. Bijbel: vgl. 1 K 16:31
138. thamos: camos: Kemos (Vulg./Hist.Schol. Chamos), belangrijkste god van de Moabieten. Bijbel: 1 K 11:7, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII. Zoals het onderstaande fragment aanduidt is thamos waarschijnlijk een kopiëerfout. ‘Deen was in iuno here gheset. Die godinne was van saiet. Dander was in catinos (l. camos) here. Der moabiten god ende here. Den derden in molochs ghebot. Dien damoniten houden ouer god.’ Rijmb. p. 288, r. 18-23, West-Vlaanderen, 1285
139. malat: kopiëerfout?? Moloch (Vulg./Hist.Schol. Moloch), Ammonitische god. Bijbel: 1 K 11:7, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
140. ghehete: opdracht
141. ghescuert: Vernield, gehavend, gescheurd.
142. adath: Hadad (Vulg./Hist.Schol. Adad), man uit het koninklijk geslacht van Edom. Hij was vijand van Salomo. Bijbel: 1 K 11:14, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
143. edom: Edom (Idumea) (Vulg./Hist.Schol. Edom), gebied tussen de Dode Zee en de Golf van Akaba, vernoemd naar de afstammelingen van Esau. Zie ook: idumea Bijbel: Gn 32:3, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.LXXXV
144. genabath: Genubat (Vulg. Genebath; Hist.Schol. Genubath), zoon van Hadad en de dochter van de koning van Egypte, neef van Salomo. Bijbel: 1 K 11:20, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
145. samos: kopiëerfout, moet damas (damascus) zijn: ‘Noch eenen viant hadde salomon. Eenen van damas hiet saron. Die prinche van rouers was.’ Rijmb. p. 289, r. 15-17, West-Vlaanderen, 1285
146. saron: Rezon (Vulg./Hist.Schol. Razon), een van de tegenstanders van Salomo. Bijbel: 1 K 11:23, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
147. dans: zou moeten ‘davids’ zijn
148. elt: helft
149. salvius eneas: (silvius eneas) Aeneas Silvius (Hist.Schol. Silvii Aeneae (gen.)), volgens Maerlant (in navolging van Hist.Schol. de vijfde koning van Alba Longa. In de klassieke bronnen draagt deze de naam silvius latinus. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap. XXVII (Inc.)
150. silvius alba: Alba Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de zesde koning van Alba Longa. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap. XXVII
151. cysem: Sichem (Vulg. Sychem; Hist.Schol. Sichem), stad in de nabijheid van het huidige Nabloes. De traditionele identificatie van deze plaats met Sichar is waarschijnlijk onjuist. Bijbel: Gn 12:6, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.XLIV
152. onwert: In de verbinding enen onwert hebben Iemand minachten, iemand verachten.
153. aduram: Adoram (Vulg./Hist.Schol. Aduram), opzichter over de herendienst ten tijde van Jerobeam. Bijbel: 1 K 12:18, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXVII
154. semeyas: Semaja (Vulg./Hist.Schol. Semeias), profeet ten tijde van koning Rechabeam. Bijbel: 1 K 12:22, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXX
155. dan: Dan (Vulg. Dan; Hist.Schol. Castra Dan), stad ten zuiden van de Libanon, aan de voet van de berg Hermon. Bijbel: Ri 18:1, Joz 19:47, Hist.Schol. Lib.Jud. Cap.XXI
156. betel: Betel (Vulg./Hist.Schol. Bethel), stad in Efraïm, 17 km ten noorden van Jeruzalem. Zowel Abraham als Jakob richtten hier altaren op ter ere van God. Bijbel: Gn 12:8, Hist.Schol. Lib.Gen. Cap.XLIV
157. abdo: Jedo (Vulg. Addo; Hist.Schol. Abdo), profeet. Hij trachtte tevergeefs Jerobeam van afgoderij af te brengen. Het verhaal wordt verteld in 1 K 13; de 'man Gods' van wie hier steeds sprake is, wordt niet bij name genoemd. In 2 Kr 9:29 wordt in dezelfde context echter verwezen naar een ziener, genaamd Jedo, zoon van Nebat. Deze werd in latere commentaren met de 'man Gods' uit 1 K 13 geïdentificeerd. Vgl. Lat.: Dominus misit prophetam de Juda in Bethel, qui in Paralipomenon nominatur Abdo (Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap. XXIX). Bijbel: Vgl. 1 K 13 en 2 Kr 9:29
158. aldo: kopiëerfout, moet ‘abdo’ zijn.
159. stelver: kopiëerfout; vgl. met ‘Aldaer riep abdo ter stede. Onse here seghet outaer outaer. Van dauite sal comen hiernaer. Een sone sal heten iosias. Die bernen sal wes seker das. Vp di deser pape bene. Ende ontliuense grod ende clene.’ Rijmb. p. 292, r. 15-21, West-Vlaanderen, 1285
160. iosias: Josia (Vulg. Iosias; Hist.Schol. Josias), koning over Juda van 639-608, zoon en opvolger van Amon. Hij was acht jaar oud toen hij aan de macht kwam. Bijbel: 1 K 13:2, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIV
161. hoendhine: hoende hi hem, van honen: bedriegen, voorliegen, misleiden.
162. vordre: van vorder: voorouder voorvader
163. abia: Abia (Vulg./Hist.Schol. Abia), zoon van koning Jerobeam. Bijbel: 1 K 14:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXX
164. verkeert: van verkeren: veranderen, verdraaien
165. abia: Abiam (Vulg. Abiam; Hist.Schol. Abias), zoon van koning Rechabeam en koning van Juda (915-912 v.C.). Bijbel: 1 K 15:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXI
166. achis cilius: (achis silvius) Atys Silvius (Hist.Schol. Silvius Achis, sive Silvius Aegyptus), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de zevende koning van Alba Longa. De lijst van de koningen van Alba Longa wordt door verschillende klassieke auteurs gegeven. In de meest gangbare versie ervan draagt de zevende koning de naam Capetus; Livius geeft echter de naam Atys. Bijbel: Hist.Schol. Lib. III Reg. Cap.XXX Inc.
167. ondaede: van ondaet: slechte daad, wandaad, misdaad
168. Tirza: en plaats in Samarië, ten noordoosten van Sichem.
169. xxxiiii: 24 jaar volgens 1 Koningen 15:33
170. Saras: in de Vulgaat 2 kronieken 14:9 Zerah de Moor genoemd, wordt dar alleen vernoemd.
171. asarias: Azarja (Vulg./Hist.Schol. Azarias), profeet ten tijde van Asa. Bijbel: 2 Kr 15:1, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXII.
172. Jehu: een profeet in de bijbel, zoon van Hanani, die de ondergang van het huis van Basa voorspelde.
173. stove: van stof
174. dimas: zou moeten ‘damas’ voor Damascus zijn. 2 Kronieken 16:2
175. hiet: heeft geen zin; vgl. met oudere versie geeft het volgende: ‘Dus liet basaa van IsrahelRama ende de werre alsowel.’ Rijmb. p. 297, r. 5-13, West-Vlaanderen, 1285
176. were: afweer, tegenstand, strijd
177. silius capis: Capys Silvius (Hist.Schol. Silvius Capis), volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de achtste koning van Alba Longa. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXII
178. have: bezit, roerend goed, geld
179. huwe: Huisgenoot, lid van een huishouden.
180. lebeten: schrijffout, moet iebeten zijn: Gibbeton (Vulg. Gebbethon; Hist.Schol. Jebbethon), plaats in het gebied van Dan. Bijbel: 1 K 16:15, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIII
181. samari: Zimri (Vulg. Zamari, Zamri; Hist.Schol. Zambri), moordenaar van koning Ela. Bijbel: 1 K 16:9, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIII
182. corit: Kerit (Vulg./Hist.Schol. Carith), beek die uitmondt in de Jordaan. Bijbel: 1 K 17:3, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIV
183. die beke: zowel in de Bijbel als in de Historia Scholastica zijn het raven die s’morgens en sávonds brood en vlees brengen.
184. morseel: een kleine beet, een beetje, waaruit een stukje een brokje
185. bestolen: van bestelen: Achterhouden, verbergen.
186. borne: hier in de betekenis van bronwater, drinkwater.
187. nerenst: ernstig
188. ontslopen: Ontsluipen, ontslippen, ontsnappen.
189. had het sere onmare: ‘Iet onmare hebben’: ergens tegen hebben, er niet van willen weten, ook iets afkeuren, versmaden, verachten, minachten, beneden zich achten, ergens niet om geven. Hier en daar kan ook de sterkere opvatting met verachting van de hand wijzen, verafschuwen, verfoeien zijn bedoeld.
190. affer: Afek (Vulg. Afec; Hist.Schol. Aphec), plaats in het gebied tussen de Karmel en Fenicië. Bijbel: 1 K 20:30, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXVIII
191. verwesen: Te niet gaan, vergaan, wegkwijnen.
192. persemier: woekeraar
193. Naboth was een man die een wijngaard bezat waarop koning Achab zijn oog had laten vallen. Omdat Naboth weigerde zijn land af te staan werd hij vermoord. 1 Koningen 21:1-16
194. scerpe: (scarp) hier in de betekenis van: ruw, grof, onaangenaam voor de huid.
195. hare: boetekleed
196. Ramoth-Gilead: een stad op de hoogten van Gilead ten oosten van de Jordaan.
197. bestaen: m.b.t. een land, stad of gebouw: aanvallen, belegeren.
198. gheete: van heeten hier in de betekenis van gebieden, zeggen
199. zedechias: Sidkia (Vulg. Sedechias; Hist.Schol. Sedecias), vals profeet ten tijde van Achab. Bijbel: 1 K 22:24, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXIX
200. scicht: pijl
201. staden: toestaan
202. arabine: arabieren
203. zacharias: Zekarja (Vulg. Zacchariae (gen.); Hist.Schol. Zachariae (gen.)), vader van de profeet Jachaziël. Hij leefde ten tijde van koning Josafat. Bijbel: 2 Kr 20:14, Hist.Schol. Lib.IV Reg. Cap.XL
204. tsense: schatting, cijns.
205. offier: Ofir (Vulg./Hist.Schol. Ophir), plaats in Zuidwest-Arabië, bekend om het goud dat er vandaan kwam. Bijbel: vgl. 1 K 9:28, Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XXXV
206. Ezion-Geber of Asiongaber was een stad in Edom (Idumea), een haven in het noordelijke deel van de golf van Akaba, in de regio van het moderne Akaba en Eilat.
207. albula: Albula (Hist.Schol. Albula), oude naam van de rivier de Tiber. Bijbel: Hist.Schol. Lib.III Reg. Cap.XL
208. ix: in een andere versie van de rijmbijbel staat wel degelijk 11: Dellefste siliuius (l. siluius) agrippa. Rijmb. p. 310-311, r. 33-1, West-Vlaanderen, 1285
209. silius agrippa: Agrippa Silvius, volgens een al in de vroege oudheid geschreven (maar niet historische) lijst de elfde koning van Alba Longa.
210. Hier eindigt 1 Koningen zonder dat het in de rijmbijbel wordt aangemerkt, zelfs niet door een initiaal.